TCMB fiyat istikrarı öncelikli konumuz dedi. Dün piyasaların beklentilerinin üzerinde faiz artışı yapıp, politika faizlerini %17.50'den %25'e çekti. Maaşlara, vergilere, artan kurlar nedeniyle akaryakıt fiyat artışına, girdi maliyetlerinin tüm bunlar nedeniyle yükselmesine dikkat çekip, enflasyon riski nedeniyle fiyat istikrarı konusunda kararlıyız mesajı verdi. Tüm bunları zaten aylardır yazıyorduk. Ama önceki ekonomi ve TCMB ekibi nedense görmezden gelip, ülkeyi bu duruma düşüren bir tezi destekleyen Yeni Ekonomi Modelini destekliyordu.
Şimdi deniyor ki, kimsenin tahmin etmediği oranda artış yapıldı! Neden peki kimse tahmin etmedi? Bilgisizlikten değil tabi ki. Önceki ekonomi ve TCMB ekibinin, ekonominin gereklerine uygun davranmaması, mevcut ekonomi ve TCMB ekibinin de ilk iki toplantıda yukarıda saydıkları risklerin tümü geçerli olmasına rağmen sınırlı faiz artışı yapmaları nedeniyle, gereken faiz artışını yapamazlar düşüncesi daha düşük faiz artışı beklentilerinin sebebiydi. Mesela benim yazılarımda ''%20-%22 olmuş bir şey ifade etmez'' olması gereken enflasyona paralel yüksek faiz artışıdır'' uyarılarım aslında artışın çok daha yüksek olması gerektiğini gösteriyor.
Neyse, şimdi deniyor ki, bu faiz artışı ve devamında faizlerin daha da artması büyümeyi, talebi durdurmayacak mı, düşürmeyecek mi? Zaten enflasyonun ana nedenlerinden birisi talep enflasyonu ve ekonominin şartlarına uygun olmayan karşılıksız hızlı büyümelerdir. Bu nedenle enflasyonu durdurup, düşürmek için alınan tedbirler ilk anda talebi düşürüp, büyümeyi de düşürebilir. Hatta resesyona da neden olabilir.
Ama şu an için bizim faizler bu boyutta değil. Hala mevcut ve olası enflasyonun çok altında. Bunun devamı sonraki toplantılarda da sürerse ki, bence sürmesi lazım. O takdirde büyüme de düşecektir. Ama büyüme ille de düşmeyebilir! Neden, eğer siz gereksiz harcamalar konusunda ve tüketim taleplerini düşürecek tedbirleri alırken, özellikle depreme ve kenset yönetime yönelik dönüşümleri desteklerseniz, ara mal ve teknoloji üretimini destekleyen özel proje kredileri ile üretimi finanse ederseniz büyüme korkulduğu gibi düşmez. İnşaata yönelik alan 200 kusûrdur. Kısacası desteklenen inşaat sektörü büyümeyi de desteklemeye devam eder. Ama her şekilde büyüme oranları düşecektir. Hatta daha kararlı bir fiyat istikrarı uygulanacak olursa, daralma da yaşanabilir. Böyle zamanlarda ihracat çaredir. Ama dış dünyada da resesyon riskleri olduğu için, üstüne bir de kurlar düşünce ihracatta da düşüşler olacaktır.
Siz eğer ekonominin normal işleyişini bozarsanız, uzun süre yapılması gerekenlerin tam tersini yapmakta ısrar ederseniz, düzeltmeye kalkınca maalesef birçok alanda bu faturalar, acı reçeteler karşınıza çıkar. Bunlara katlanmak zorudnayız.
Suni ve karşılıksız fonlanan piyasa nedeniyle oluşan talep bir yerde patlayacaktı. Çok uzun süre KGF, sonra düşük konut kredileri, daha sonra da rezerv satışları ve düşük politika faizleri ile piyasa yanlış şekilde fonlandı. Netice tüm sosyal ve ekonomik rakamlarda ortada. Yaşamın her alanı inanılmaz bir açmaza girmiş durumda. Bu durum daha fazla sürdürülemezde. Devam edersek, sonu ülke olarak ödeme güçlüğü riski yaratacaktı.
İşte dün bu gidişe dur diyen bir karar görünce piyasa şaşırmış durumda. Hiç kimse şaşırmasın. Her şey borsa değil. Hatta borsa ekonomi demek değil. Gördüğünüz gibi devamlı yükselen bir birsaya rağmen sosyal hayatta katlanılamaz bir hayat pahalılığı yaşanıyor. Nüfusun çok küçük bir yüzdesi hariç, kalan herkes fakirleşmiş durumda.
Aylardır polisiye kararlarla KKM'ye destek vermeyen şirket ve bankalara ceza keserek büyüttüğümüz KKM'den kurtulmak için, bu sefer de yine polisiye tedbirlerle KKM'den çıkın diyoruz. Üstüne bir de inatla uzun zamandır faizlerde düşük adımlar atarken, bir anda beklenmeyen bir artış yapınca, piayasalar ister istemez yeniden oturana kadar bu oynaklığı yaşayacaktır.
BIST normalde böyle bir satış kararını bankalarda satışlarla karşılaması gerekirdi. Çünkü artan faizler ilk bankaların karlarında erime yaratır. Ama bakın bankalar tavan oldu, diğer sektörlerde ise sert satışlar gördük. Bunun böyle olacağını da önceki yazılarımda hep yazdığımı görüyorsunuz. Çünkü yanlış politikalarla ülkeden uzun zamandır çıkmış olan yabancı yatırımcılar için alınan kararlar, ekonomide normalleşme adımı olarak görülecektir. Bunun karşılığı bir süre sonra yabancı alıma gelecektir diye düşünüyorum. İşte bu istikrar ve kararlılık hamlesi nedeniyle bankalar tavanladılar. Ama devamında da gereken artışlar yapılmaya devam etmezse, bu takdirde dün düşen kurlar dövizi almak için fırsat görülür ve dövize talep yeniden katlanabilir. Ama kararlılık ifadesi net olursa, işte o zaman uzun zamandır istenen KKM ve DTH'lardan çözülme başlar. Ama bu çözülme çok sert kur düşüşleri ile olmaması lazım. Eğer çok sert kur düşüşleri yaşanmaya devam ederse, bu takdirde gelmesi beklenen yabancı kaynaklar da bir süre gidişi görmek için beklemeye geçer.
İşte bunun olmaması ve sonrasında TL'ye geçişin destekleneceği istikrarlı şekilde göstermek için, aynı anda maliye politikaları, vergi politikaları da revize edilmelidir. Kamu üretimi desteklemeyen alanlarda tasarruf tedbirlerini de açıklamalıdır. Aynı şekilde, kurlarda sert düşüşlerin hızlı olmasının riskleri nedeniyle TCMB rezerv arttırıcı alımlara başlamalıdır. Ama rezerv alımı yapılırken, kurun yükselişe dönmesi değil, düşüş hızının düşürülmesi hedeflenmelidir. 2001 sonrası 1.68 olan Dolar kuru 2008'de 1.15'e inerken aynen bu şekilde rezervler de tarihi yükselere çıkmıştı. Ama düşen kurlara rağmen, Türkiye tarihindeki en büyük doğrudan sermaye girişleri yaşanmıştı. Yani kurlar düşerse yabancı gelmez diye bir tez geçerli değildir. Örneği de yakın tarihimizde çok net yaşanan bir tecrübede vardır.
Peki BIST Neden Düştü?
Kaç zamandır yazıyoruz, BIST'in yükselişi sınırlı ama düzeltme riski gün geçtikçe daha artıyor diye. Hatta bu nedenle maksimum %50 hisse pozisyonu olsun diye uyarıyorduk. Bu kadar sert ve uzun yükselen borsa, hiç bir nedensiz de teknik düzeltme yapabilir diye uyarıyorduk. Eğer BIST beklenen düzeltmeyi yaparsa, hisselere yansıması %20'ler, hatta çok daha üstünde olur diye de devamlı dikkat çekiyorduk. Şimdi ise bir neden çıktı! Kurlarda sert düşüş ve her türlü faizlerde ise yükseliş riski borsa şirketlerinin bilanço varlıklarında ciddi değişikliklere neden olabilir endişeleri bu düşüşün dün sert olmasına neden oldu.
Hep dediğimiz diğer bir şey de, borsadaki paranın sabit ve organize bir para olduğu, sektör ve hisse değiştirerek borsayı fazla düşürmeden tutmak istediğiydi. İşte dün bankaları tavanlanınca, bankaları almak için diğerlerinde sert satışları gördük. Tablo netleşene kadar oynaklık ve düzeltme de sürebilir. Ama sonrasında BIST yeniden istikrarlı ve yeni bir yükseliş trendine girecektir.
Yeni yükseliş trendinin ana yatırımcısı ise bana göre alınan kararlar sonrası ülkeye güveni artacak olan yabancı fonlar olacaktır. Görüşündeyim. Yabancı fonlar yerlinin sattığından ve mevcut yabancının sattığından daha fazlasını geri alacaktır diye düşünüyorum. Endeksin olası teknik düzeltmele seviyelerini zaten paylaşımlarımdan biliyorsunuz. Yabancı alıma gelmeye başladığında bilançolu hisselere öncelik verir. Kurlardaki düşüş bilanço karlarını düşürse de, zaten sahip olunan fk'lara göre şirketlerimiz çok çok düşük fiyatlanıyorlardı. Kur düşüşü nedeniyle bilanço karının düşmesi bizim için önemli olsa da, yeni girecek yabancı yatırımcı ise istikrarı almaya başlayacaktır. O zaman da bize göre artmış fiyatların karşılığı olan fk'lar yabancı için oldukça düşük diye düşünülecektir. Ben yaşanan paniğin uzun sürmeyeceğini ve hatta bugün dün sert düşenlerde alımlarla güne başlanabileceğini düşünüyorum. Bankalarda kar realizasyonları yaşanırken, diğer düşen hisseler geri alınabilir.
Zor bir dönemde olduğumuz net. Ama sabır göstererek bu günleri de aşacağımızı göreceğiz diye düşünüyorum. Düşüşlerde yeni öngörülerim gelmeye devam edecektir. Dün yaşanan sert oynaklık yüzünden DD verilerini hemen yazmak sağlıklı olmaz. O nedenle bir süre yansımayı görmek istiyorum. İlk anda gelebilecek alım tepkileri sonrası yeniden satışlar gelirse, düşüş ivmelenir. Bu takdirde düzeltme başladı deriz. Ama yine dönen bir borsada, kısmi kar satışları oldu bitti diye algılar yeniden pozitife döner.
Hepinize sağlık ve bol kazanç dilerim.
İyi hafta sonları
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @aydineroglu_