Evet 2021 sonunda enflasyon altında düşük faiz uygulaması ile başlatılıp, ''Türkiye Ekonomi Modeli'' diye takdim edilen model, TCMB'nın beklenenin de üstünde faiz artışı sonrası net şekilde sonlanmış oldu. Ama geçen süre içinde ülkenin tüm dengeleri ve sosyal hayatını alt üst ederek sona erdi.TCMB doğru bir karar aldı. Faiz artışlarının devamı sonraki toplantılarda da sürerek %40'a doğru yükselişin sürdüğünü görebiliriz. 

2021 sonunda bu politikayı başlattığımızda enflasyon %17.75, faiz ise %19 idi. O tarihte sadece 200 baz puan artış yapıp, faizleri %21 yapsaydık, ülkede yaşanan bu kaosun hiç birisi olmayacaktı. 128 Milyar Doların üzerinde rezervlerimizi koruyor olacaktık. 8.70 olan dolar kuru, belki en fazla 11-12.00 TL seviyelerinde olacak, cari açığımız bu şekilde patlamayacak, 8-10 TL'ye aldığımız bir kutu ilaca 70 TL ödemiyor olacaktık. O zaman 3.000TL olan kira için şimdi 15-20 Bin TL arası kira istenmeyecek, belki 5-6 Bin TL düzeyi ancak olacaktı. Emekli, asgari ücretli maaşı ile yine zorlanıyor olacaktı ama, en azından kiralarını ödeyebiliyor olacaklardı. Hatta üstüne diğer harcamalarına da para kalacaktı. Özel okul ücretleri 300-500 Bin TL seviyeleri yerine, belki 80-150Bin TL aralığında olacaktı. Akar yakıt pompa fiyatı başlangıçtaki 6.80 düzeyinde olmayacaktı belki ama, 11-12TL seviyesinin de üstünde olmayacaktı. Kısacası hayatımızdaki aklımıza gelen tüm rakamlar şu anki seviyelerinin çok altına kalmış olacaktı. Tabi faize karşıyız diye başlatılan bu uygulama yüzünden, ülke olarak da tüm vergilerimizi yok eden boyutta artan ve ödenen bir faiz yükünü üstlenmiş olacaktık.

TCMB doğru bir karar aldı. Gelişmiş ülkeler borçlanmaları kendi paraları ile olmasına rağmen, enflasyonu düşürmek için enflasyonun da üstünde faiz uygularlarken, biz artan kurlar döviz dış borcumuzu katlamasına rağmen, hala enflasyonun yarısından da az faiz seviyesindeyiz. Yani %25 yeterli bir düzey değil, ama yanlış düşüncenin sona erdiğini göstermesi açısından çok değerli bir karardır.

Kararla birlikte dövizde sert kayıplar yaşanıyor. İşte bu durum, faiz artışları enflasyon düşene kadar sürecek denirse KKM ve DTH'lardan çözülmelerin de artmasına yarayacaktır. Polisiye tedbirlerle yapılmak istenen kendiliğinden gönüllü şekilde gerçekleşmeye başlayacaktır. Lakin kurlardaki sert kayıplar da zarar verir. Şimdi tüm ithalatçılar ve ihracatçılar ilk anda bundan zarar görür. Bir tek döviz borçlulara yarar. 

O nedenle alınan kararın dövizde çok sert düşüşlerle, ihracatçıları başta olmak üzere piyasa dengelerini çok fazla bozmaması için, TCMB döviz alım ihalelerine başlayacağını bildirmesi lazım. Yani rezerv arttırıcı alımlara başlaması lazım. Kurlarda kontrolsüz yükselişler nasıl birçok alanda hasar yaratıyorsa, aynı şekilde kurlardaki sert kayıplar da bir çok alanda üretici, ihracatçı, ithalatçılarda ciddi kayıplar yaratacaktır. İhracatçının yüksek kurla aldığı girdilerle üretip sattığı malların parası düşük kurlar gelince arada zarar oluşacaktır. Aynı şekilde, kredi kullanan sanayicinin, üreticinin finansman maliyetleri de artacaktır. Daha önce yüksek kurla getirdiği malını yüksek fiyattan satmaya kalkan ithalatçı, aynı ürünün daha düşük kurla getirenler tarafından daha düşük fiyatla satılmaya başlamasından da zarar görecek, fiyatını düşürmek zorunda kalacaktır.

Borsa yatırımcılarına alternatif bir mevduat yatırımı alanı çıkınca, yüksek ve garanti mevduat yatırımı daha cazip gelip, bir kısmı borsadan mevduata dönecektir. Aynı şekilde DTH ve KKM'den de mevduatlara kayma başlayacaktır. Özellikle tekstil gibi emek yoğun alanlarda işçilik maliyetleri daha yüksek seviyelere çıkarken, tahsilatların karşılığın TL alacakları düşecek, ihracatları azalacaktır.

Kısacası iki senedir uygulanan ve adına Türkiye Ekonomi Modeli denen uygulama sona erdirilirken de ilk anda birçok sektör, şirket ve kişilere yine ciddi hasar verecektir. Ama bu hasar geçici olup, sonrasında ülkenin ve dengelerin düzene girmesine yarayacaktır. Bu arada ihracatta kur rekabeti tezinin de sona ermesine yaracaktır! Yıllardır emek yoğun ihracat yapısı ile devamlı kurlar artsın diyen mantık sona erecek, ihracatın artması için, sermaye, teknoloji yoğun, yüksek katma değerli üretime kayış olması gerektiği anlaşılacaktır.

İşte ilk anda kurların düşmesi enerjiler gibi, dolar bazında satış yapanların bilanço karlarını da bozacaktır diyerek, yerlilerden borsa şirketlerine satışlar gelecektir. Bu sayede de uzun zamandır istenen ama bir türlü gerçekleşmeyen düzeltme gerçekleşmiş olacaktır. Sonrasında ise, yerlinin saydığım ya da benzeri birçok endişe nedeniyle sattığı hisseleri, Türkiye doğruları yapmaya başladı diyen yabancı yatırımcılar almaya başlayacaktır. Yıl bitmeden, hatta çok yakın zamanda bir-iki kademe bile birden olacak şekilde not arttırımları açıklanmasını bekliyorum. Ayrıca CDS'lerimizde de düşüş hızlanacak, dış borç maliyetleri düşecektir.

Yabancı büyük fonların alıma geçmesi için yatırım yapılabilir not gerektiği için, iki kademe not artışı bile olsa, yatırım yapılabilir seviyenin yine 3 kademe altında kalacağız. Ama gidişat pozitif olacağı için devamında maliye politikalarında da doğru kararlar alınırsa, yıl bitmeden ek not artışları da söz konusu olabilir. Ama ben yakın zamanda olabilecek 1-2 kademe not artışı sonrası, ilave not artışları için mart seçimlerini ve sonrasını görmek için bekleyeceklerdir diye düşünüyorum.

Şu an bilançolara etkileri, mevduat fazilerini yukarı çekip alternatif yatırım alanı yaratması, artacak kredi faizleri nedeniyle tütekim, üretim ve büyümeyi düşürme endişesi nedeniyle borsaya satışlar geldi. Ama bu kararın devamında kamunun döviz ihtiyacını desteklemek için varlık satışlarını da duyabiliriz. Varlık fonunda bulunan bir takım şirketler özellikle Arap sermayesine satılabilir, ortaklıklar açıklanabilir. İşte bu gelişmelerin olma ihtimali de yabancı girişlerinin artmasına neden olacaktır. Bu alımlar yerlinin satışlarını fazlası ile karşılar. Arada istenen ama olmayan düzeltme de bu sayede olup, BIST sonra güçlendiği desteklerden yeni yükseliş trendine başlar görüşündeyim.

Ama bundan sonra asıl alıcı yabancı fonlar olacak olursa yabancı, raporlar açıklanan, ana ve büyük şirketlere gelir. Bu nedenle bu ana kadar çok şişmiş spekülatif hisselerde ise kayıplar sürebilir. Kısacası yabancı girecek diye düşünüyorsanız ki, benim düşüncem bu yönde. Bu takdirde yabancının radarına girecek bankalar, holdingler, çimento, demirçelik, ana sanayi hiseleri, teknoloji ve kimya şirketleri ön plana çıkabilir.

İlk anda bankalar dışında bir süre daha satış baskısını görebiliriz. Bu durum morallerinizi bozacaktır eminim. Ama yapabilecek bir şey yok. Aylardır, yıllardır yapılan yanlıştan dönerken de, hiç tahmin edilmeyen anda bir kararla bunu yapılınca, yüksek faiz artışı beklemeyenler maalesef satış baskısının yaşanmasına neden olacaklar.

Çok telaş etmeye gerek yok. Yaşanacak olan olmasını beklediğim düşüş düzeltme olacak. Sonrasında daha güçlü bir BIST ve yeni bir yükseliş trendi göreceğiz görüşündeyim. Tabii bir uyarıyı da yapmadan geçmek istemiyorum! Alınan kararlar zamanında Nağci Ağba'ın aldığı kararların benzeridir. Eğer o kararlara uyulsa ve Ağbal görevden alınıp tam tersi uygulamaya geçilmeseydi, şu an bunlara gerek kalmayacaktı. Çünkü ülke çok daha önceden normale dönecekti. Bu nedenle, eğer yine bir süre sonra mevcut uygulamaların kararlarını alan, aldıran ekonomi yönetimindeki kişiler yine görevden alınır ve yine tersi politikalara dönülürse, bunun ülkeye maliyeti çok daha yüksek olur. Ama geçen süreçte yapılan hatanın maliyeti görüldüğü için, ben bir daha aynı durumun tekrarlanmasını beklemiyorum.

TCMB ve yeni ekonomi ekibi doğru yoldadır. Bu nedenle, yaşana bu dalgalanma kısa zaman sonra normale döner görüşündeyim. Olası düzeltme seviyelerini beklenti yazılarımda ve DD Tablosu paylaşımlarında bulabilirsiniz. 

Hepinize sağlık ve bol kazanç dilerim. 

    Saygılarımla
    Aydın Eroğlu
     Stratejist
   Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @aydineroglu_