Dünya genelinde her ülkede piyasaya para ve teşvikler yağıyor. Devlet vergi ödemelerini, SGK primlerini hatta çalışamayacak olanlar için maaş desteklerini programlarına alıyor. Hatta ABD'de herkese bin dolarlık çekler dağıtılması konuşuluyor. 

Bunlar daha da artabilir. Ama insanları dışarı çıkartamazsanız, insanlara ürettiremez ve tükettiremezseniz, güvenle serbest seyahat ettiremezseniz ne açıklarsanız açıklayın çare olmaz sadece geçici destekler ara nefeslenmeler olur. Nitekim böyle olduğunu görüyorsunuz.

Çünkü bir taraftan virüsü hızlı kontrol etmek için dışarı çıkmayın diyorsunuz diğer taraftan insanların harcama yapmalarını istiyorsunuz. Bu ortamda öncelikle virüsün yayılma hızı düşürülmeli, ölüm sayılarının artış hızı düşmeli ve virüsün bittiği, tedavi edilebildiği, aşısının bulunduğu haberlerinin duyulması gerekiyor. Bunlar olmadan diğer tedbirler esnafı, şirketleri, bankaları, piyasaları ayakta tutabilmek için alınan tedbirlerden öteye gidemiyor. 

Ülkelerin ve hükümetlerinin önceliği ekonomik yansımaların etkilerini azaltabilmek olduğunu düşünüyorum. Eğer borsaları düşürmek istemezseler, o zaman borsa paketleri de açılırdı. Nitekim ben virüs kontrol edildikten sonra, ya da bu süre esnasında borsalardaki kayıplar aynı şekilde sürmeye devam ederse borsalar için de paketler açılacaktır diye düşünüyorum. Büyük borsa kamu fonları kurulabilir. Varlık fonlarına borsalar için kaynak aktarılıp belli başlı hisseler alınacak diye açıklanabilir. 

Nitekim böyle kararlar alınınca devamında şirketler de aynı şekilde kendi hisselerini geri alım kararalarını açıklayacaklardır. ABD'de borsa yatırımcı sayısı, hisselerle tanışıklık bizden çok yüksektir. Emeklilik fonlarının borsalarla etkileşimi de aynı şekilde çok yüksektir. Gelişmiş ülkelerde enflasyon olmadığı ya da çok düşük olduğu için, faiz gelirleri düşük olduğundan emeklilik gibi fonların gelir hedeflerinde borsalar çok ciddi yer tutarlar. 

İşte bu nedenle ABD borsalarında yaşanan düşüşler halkın Trump'a karşı tepkilerinin artmasına neden olmuş ya da olacaktır. Zaten Virüsün ilk anında yeterli ciddiyeti göstermeyip hafife alması nedeniyle bir tepki oluşmuşken, bir de büyük borsa kayıpları ile seçime gitmeyi tercih etmeyeceğini düşünüyorum. Bu nedenle bu ve devamı gelecek kayıplarla seçime gidecek olursa Trum'ın seçimi kaybetme riski artacaktır. Bunu göze almak istemeyeceği için, düşüşler sürerse borsaya destek paketlerinin de açıklanmasını bekliyorum. Tabii virüsün tedavisi bulundu denirse, zaten aşırı bol para olduğu için başka hiç bir desteğe gerek kalmadan borsalar sert tepkiler verecektir. Ama virüs bu şekilde yayılmaya devam ederse, zaten seçimler de yapılamayabilir. Bu da bir ihtimal olarak duruyor.

Ben virüsün kontrol altına alınması en önemli öncelik olarak görüyorum. Bu nedenle en az 14 günlük, hatta 20 günlük bir sokağa çıkma yasağı ilan edilmesinin gerekli olduğu görüşündeyim. Böylece sokaklardaki, toplu taşıma araçlarındaki ve kapanan tüm yerlerdeki virüs insan ile temas edemeyeceği için ölecektir. Virüsü kapmış olan insanlar da, yasak nedeniyle evlerinde kalacakları için yayamayacaklardır. Olası belirti verenler evlerinden alınacak ve çevresi karantinaya alınacağı için virüs yayılma hızı kontrol altına alınacaktır. Bunu başarırsak sonrası sınır kontrollerini sağlamaktır. Yoksa, Güney Kore'de 4 haftada 30 vaka ile kontrol altında tutulan virüs, tespit edilemeyen bir kişi nedeniyle ki buna 31.hasta diyorlar. ülkenin kabus görmesine neden olmuş. Gözden kaçan bu 31'nci hasta tek başına bin kişinden fazla kişiye virüsün bulaşmasına neden olmuş. 

Sokağa çıkma yasağı gelmese de, bizler gerekli olmadıkça evlerimizden çıkmayalım. Gezmeyelim ve kimseyle temasta bulunmayalım. Kararlı olursak virüsü ilaç ve tedavisi bulunmadan da kontrol altına alıp yeneriz. Yoksa bu kabus ülkeleri, ekonomileri ama herşeyden önce insanlığı çok kötü vurabilir. 

Zaten gelişimin insanlarda yarattığı panik nedeniyle kimse dışarda gezmiyor. Zorunlu tüketim dışında alış-veriş yapmıyor. Mekan sahipleri müşteriden korkuyor. Birçok yer kapandı. Ama bunu bu şekilde genel değil de kısmi yaparsak, yine gezenler olduğunu görüyorsunuz. Bu şekilde süre daha da uzayacağını düşündüğümden, ben ısrarla en az 14-20 gün arası sokağa çıkma yasağı uygulanması gerektiğine inanıyorum. Çin bunu çok sıkı şekilde uyguladığı için 1.5 Milyar nüfusa rağmen virüsün yayılma hızını kontrol altına almış durumda. Fabrikaların çoğu yeniden açılmaya başladı. Hatta birçok marka dünya genelindeki üretim birimlerini kapatırken, sadece Çin'dekileri açık tutma kararı aldıklarını görüyoruz.

Ama tabii bu durumun her büyüklükten esnaf, işletmeler, üreticiler, çalışanlar, şirketler üzerinde çok büyük etkileri görülüyor. İnsanın güvenle dışarıda bulunamadığı ortamlarda tüm sistem tıkanıyor. Şu an yasak olmadan da kapalı birçok yer var. Devletin tüm dünyada olduğu gibi, her alanda bu durumun finansal zararını görenlere desteklerini açıklaması lazım. Sonuçta kapanan yerlerin, satış yapamayan, hizmet veremeyen tüm işletmelerin ödenmesi gereken çalışan maaşları, vergileri, kiraları, SGK primleri var. Vadesi gelen kredi ödemeleri var. Yaşanan kriz nedeniyle her alanda ciddi bir işten çıkarmaların yaratacağı istihdam sorunlarının çareleri düşünülmelidir. Tüm bunlar için destekler açıklanmalı. Devletler bu dönem her türlü zararı göze alıp, sistemleri ayakta tutmayı hedeflemeliler. Tüm bu konularla ilgili olarak alınan tedbirleri bugün Cumhurbaşkanının açıklaması bekleniyor. 

Umarım en kısa zamanda  virüsün tedavisi ve çaresi bulunur ve şu an yaşadığımız tüm sorunlar çok hızlı bir şekilde hafızalarda kalacak kötü bir anı olarak kalır. 

BİST destek-direnç tablosunda paylaştığım desteklere göre her kırdığı destek sonrası alt desteklere inme riski taşıyacaktır. Çünkü panik fiyatlanıyor. Bu nedenle de şu olur bu olur demek şimdilik mümkün değil. Ama virüs sorunu bir-iki ay içinde dünya gündeminden azalarak kalkacak olursa, sonrasında bastırılan potansiyelelerin talep ve üretim patlaması olarak sisteme geri dönmesini ve borsaların da coşmasını bekliyorum. Ama süre uzayacak olursa, maalesef etkileri şirketlerde de olumsuz şekilde yansımaya devam edecektir. Kısacası param var buradan alınır mı diye düşünenler için evet alınır ama süreç ne olacak bilinmediği için riskleri bilmeniz ve göze almanız şartı ile diyorum. 

Hepinize başta sağlık, sonra da bol kazanç dilerim. 

    Saygılarımla
    Aydın Eroğlu
     Stratejist
   Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @_Stratejist_