ABD Merkez Bankası FED Faizleri 100 baz puan daha indirerek %0 - %0.25 aralığına indirdi. 700 Milyar Dolar'lık da genişleme paketi açıkladı. Almanya, Japonya Merkez Bankaları da genişleme paketleri açıklıyorlar. Almanya para musluklarını tamamen açarak, ne gerekiyorsa o kadar para verilecek. Piyasalar için para sorunu olmayacak diye ilan etti. TCMB da TL zorunlu karşılık faiz oranını 20 Mart'tan itibaren % 8'den % 6'ya indirdi.
Ama ABD ve AB futurelerine bakınca açıklanan yeni para paketlerinin piyasalar için pozitif yansıma yerine negatif yansımalar yaptığını görüyoruz. Türkiye olarak risk primimiz CDS'ler yine 500'lere dayandı.
Sözü uzatmak istemiyorum. Tüm bu kararlar öncesinde de söylediğim gibi açıklanan kaynaklar sadece cansuyu olmaktan öteye gitmiyor. Yaratılan suni hava nedeniyle borsalara alım gelirse, endeksler ve fiyatlar yükselirse bu satış fırsatı olarak kullanılıyor. Maalesef şuan da öyle olacak gibi duruyor.
FED Hatalı Mı?
Yorumların bir kısmı FED'in panikle aldığı bu kararların hatalı olduğu ve piyasada daha çok panik yaratılmasına neden oluyor şeklinde. Ben buna katılmıyorum. Çünkü FED sorunun ne denli büyüyebileceği riskini İtalya örneğinde gördüğü için, işletmelerin insan faktörü devreden çıkınca çarkların durmaması, iflaslar olmaması için uğraşıyor.
Maalesef bu sefer sorun likidite sorunu değil. İnsan sağlığı! İşte bu nedenle virüs yayıldıkça doğal olarak insanlar evlerine çekilmeye başlıyor. İnsan faktörü devreden çıkınca, sehayatler, üretimler, tüketimler, nakliye, tedarik hepsi duruyor. Tüketim tercihlerinde öncelikler tamamen gıda ve sağlık-hijyen ürünlerine yöneliyor. Salgın yayılmasın diye toplulukların olduğu tüm yerler kapanıyor. Yasaklanıyor. Doğal olarak da bu kararlar geldikçe insanlar daha da panik yapıyor.
Virüse Çare Bulunmazsa Kaos Kaçınılmaz!
En kısa sürede çare bulunmazsa dünya genelinde yaşanan kaosun sürmesi kaçınılmaz. Şuan yaşayanların ilk kez şahit olduğu boyutta bir sağlık riski ile karşı karşıyayız. ABD'de de yakın bir zaman içinde ülke içinde İtalya'da olduğu gibi seyahat kısıtlamalarına gidilebilir. Ülkemiz de dahil zaman zaman sokağa çıkma yasakları duyabiliriz.
Amaç Borsaları Tutmak Değil Ekonomik Yapıyı Korumak!
Dediğim gibi ABD dahil ülkelerde asıl amaç borsaları tutmak değil, ekonomileri, şirketleri korumak. Eğer borsaları tutmak olsaydı, o zaman devlet fonları kurulur borsada endeksin düşüşünü durduracak kamu fonu alımlarına giderlerdi. Kaldı ki, şirketler bile yaşanan sert düşüş ve panik artarak daha da derinleşecek olursa ilan ettikleri geri alımlardan bile vaz geçebilirler. Gelişmiş borsalarda benzer geri alım kararlarını durduranlar görülmeye başlandı.
Maalesef böyle bir ortamda BİST için seviye tahmininde bulunmak çok zor. Umre dönüşlerinde yaşanan sorunlar nedeniyle ülkemizde de vaka sayılarında hızlı bir artış duymaya başlayabiliriz. Böyle olunca, ister istemez bizde de insanları evlerine yönelten kısıtlamalar alınacaktır. Ki toplu bulunan mekanların kapatılması kararları bunun yansımalarıdır. Maalesef bu kararlar geldikçe BİST de olumsuz etkilenecektir. Yaşanan bilanço değerlemesi değil. Panik değerlemesidir. Kaldı ki, her alanda insan faktörü devreden çıktıkça bilançolar da kötüleşmeye başlayacaktır.
Umalım da bu virüsün en kısa zamanda çaresi bulunsun. Bu başarılırsa, bu kadar para bolluğu nedeniyle borsaların toparlanması da kolay olur. Tedavi bulunduğu anda V şeklinde bir düzelme bekliyorum. Ama bu süreç tedavi ilanı ile olabilecek bir süreçtir. Aradaki yükselişler geçici tepkiler olarak kalacaktır diye düşünüyorum.
Bu dönem borsayı unutun kendi ve sevdiklerinizin sağlığına odaklanın. Gerekmediği zamanlarda evinizden çıkmayın diyorum.
Maalesef BİST haftaya yine sert düşüşlerle başlayacaktır. Döviz olası TCMB faiz indirimi beklentisinin de etkisi ile yükselmeye devam edebilir. CDS'lerimizin de yükselmesi ve olası TCMB faiz indirimi beklentisi dövize olan ilgiyi sıcak tutacaktır.
14 Gün Sokağa Çıkma Yasağı İlan Edilmelidir!
En az 14 Gün tatil ve Sokağa çıkma yasağı ilan edelim. İş işten geçtikten sonra tedbirlerin faydası kalmıyor.İtalya bunun örneği.Yıllardır ekonomi işlerken bayram tatillerini birleştirip kaç kez uzun tatiller yapmadık mı?Bu sefer lazım asıl bu tatil. Hatta aniden değil, tarihini belirleyelim, herkes tedarikini yapsın. Sonra ülke olarak tatile girelim. Ama zorunlu haller dışında sokağa çıkma yasağı da ilan edelim.
Böylece kapanan tüm mekanlarda iş yerlerinde, sokaklarda, toplu taşıma araçlarında, insan teması kalmayacak virüsü yok etmiş olalım. Evlerine çekilen insanlarda da varsa nasılsa 14 günlük süre içinde vakalar ortaya çıkacaktır. Onları da zorunlu karantinaya tabi tutar ve sağlık ekipleri ile müdahale ederiz. Yoksa dünyadaki örneklerine bakılınca, maalesef bu dediğimi zaten zorunlu yapmak zorunda kalabiliriz. Ama bu sefer iş işten geçmiş olur. Ülkemizi korumak için vakalar artmadan en az 14 gün ülkeyi tatile sokalım. Sonrasında sınırlarımızı sıkı denetime alıp, ülkemizin içinde mümkün olan en düşük yayılma ve kayıp oranı ile bu krizin bitmesine çalışalım diyorum.
Peki Ödemeler Ne Olacak?
Sokağa çıkma yasağı, ülkeyi kapatma görüşüne itazlar olması çok doğal. Zaten twitterde paylaştıktan sonra gelen benzer itirazları görüyorum. İyi de, esnaf, üretici, mekan sahipleri ne yapacak deniyor. Kiraları, faturaları kim ödeyecek tepkisi yapılıyor. Haksızlar mı? Tabi ki değiller. Ama bunu yapmazsak ve virüs Avrupa'da yayıldığı gibi hızla yayılmaya devam ederse, bu takdirde zaten yaşanan panik nedeniyle insanlar evlerine kapanınca mekanlar, meydanlar, sokaklar, AVM'ler, mağazalar boşalacak. Zaten o zaman da faturaları ödemekte zorlanacağız. Ama en azından virüsün yayılmasını daha kısa sürede kontrol altına almış olacağız. Belki de Allah korusun şu ana kadar yaşamadığımız can kayıpları yaşanmadan, ya da artmadan atlatmış olacağız. Yoksa, virüs ülkemizin her yerine yayılacak olursa, sadece iş ve gelirleri kaybetmekle kalmayıp, aynı zamanda sevdiklerimizin, hatta kendi hayatlarımızın da kaybı yaşanacak. Bu kaçınılmaz gibi duruyor.
Hem böylece çok daha kısa süre içinde virüsün kontrolünü sağlayıp, duran-kapanan tüm faaliyetleri çok daha kısa sürede normale döndürme imkanına sahip olabiliriz. Yoksa akışına bırakacak olursak, bunun ekonomik-finansal ve can kaybı çok daha büyük olacağı kesin diye düşünüyorum.
Hepinize önce sağlık, sonra da iyi bir hafta diliyorum.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @_Stratejist_