Örnek verdiğiniz o kadar düşmediler dediğiniz hisselerde de teknik kırılma başlamak üzere diye görüyorum. Eğer borsa ya da bu iki hisse kendilerini yeniden kırdıkları önceki alt desteklerinin üstüne atmazlarsa, onlarda da satışlar derinleşebilir.
Sorunuza dönersek;
Dikkat çektiğimiz kriterler önemli. Ama bir iki aydır uyarmaya başladığım detay gözden kaçmamalı! BIST'de 22 yıldır mevcut iktidar döneminin bitme riskinden çekinenlerin satışları gelebilir demiştim. Sorun burada bence. Yabancı takası yerinde dururken BIST düştüğü için, satışlar bu kesimden geliyor.
Bu satışlarda hisse ederine bakılmaz diye çok kez yazdım. Alıcının olduğu hisseleri satmak daha kolaydır. Ellerinde hangi hisseler çoksa, hangisinde alıcılar çoksa onlarda satışlar ve dolayısı ile kayıplar çok daha fazla olabilir. Bu durumun hisselerin kötü olduğunu göstermez. BIST'den çıkmak isteyenlerin ellerinde olan hisseleri gösterir. Aynı şekilde, bazı hisselerde derinlik azdır. Bu şekilde satışlar başlayınca, alıcılar normal olarak panikleyip çekilirler. Alım kademeleri bu nedenle çok sığ kalır. Çok az sayıda işlemle bile kayıp oranı çok yüksek olabilir. Şu an bunu yaşıyoruz.
Hep örneklerini yazarım; 2008 mortgage krizi esnasında öncesinde 10-15 TL olan birçok ana sanayi hissesi bile 1.00 TL altına inmişlerdi. Bu o şirketler riskte diye olmadı. O zaman için dışarıda büyük kayıplara uğrayan yabancı fonların bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde de satışa geçmelerinden kaynaklanmıştı. Sığ olan borsada gelen yabancı satışları toaso, arclk, bankalar, eregl, ana holdingler, tuprs dahil hemen hemen tüm hisselerde inanılmaz kayıpların yaşanmasına neden oldular. Sonra bu satışlar ve panik bitince şirketlerin, holdinglerin, bankaların gayet sağlam durdukları görülünce, bu sefer de aynı hızla geri alımlar başladı. Bu sefer de nominal değer altına inmiş olan birçok ana hisse %1000-%2000 bazında artışlar yaşadılar.
Böyle dönemlerin doğruları sabit değil maalesef. Örnek verdiğiniz iki hissede mal taşıyanlar daha ziyade bu hisseleri o seviyelere yükseltenler ise, satacak alıcıyı bulamadıkları için de hisseleri düşürmeden alıcı gelene kadar tutmaya çalışıyor olabilirler. Alıcıyı bulmuş olsalar çok önceden benzer şekilde vermiş olabilirlerdi. Ya da, bundan sonra alıcı bulurlarsa satabilirler. Bununla birlikte, düşürmemelerine sebep gerekçelerin içi dolu ise, belki yine düşürmeden de alabilirler. Ama hisselerin düşmesi kötü olduklarını göstermediği gibi, hisselerin diğerleri kadar düşmemiş olması da iyi olduklarını göstermez.
Ben her şekilde bilanço gerçeklerine çok önem veriyorum. Çünkü panik bitince hisseler bilanço ederlerine göre yeniden alınıyorlar.
Böyle zamanlar maalesef çok zor süreçler oluyor. Sabit bir görüş ya da gerekçeye göre davranmak çok kolay değil. Panik zamanlarında en çok, öncesinde yaygın alıcı kitlesi tarafından çok alınmış hisseler düşer. Çünkü alıcının kaybolduğu böyle zamanlarda birçok nedenle satmak isteyenler çıkar. Bu da hisselerdeki düşüşleri uzun soluklu olmasına neden olabilir.
Bu risklere 1,5-2 ay önceden dikkat çekmeye başladım. Ama sonuçta benim ki bir düşünce. O tarihlerde yaşanan alımları düşününce insanın aklına böyle düşebileceği gelmiyor. Ayrıca, iktidarın değişme riski deprem öncesi farklıydı, sonrası daha farlı olmuştur. Kurlar ve faizler artmadan önce daha düşüktü, şimdi daha yükselmiş olabilir. İttifak masasının uzlaşması öncesi başka, uzlaşma sonrası farklı olmuş olabilir.
Cumhurbaşkanı ile meclis iki ayrı tarafta kalırsa endişesi arttığı için de olabilir. Diğer taraftan iktidar değişirse, yıllardır borsada haksız kazançlarla paralarını katlamış olanların bizi tespit ederler mi korukusu ile satmaları nedeniyle de olabilir. Ama en başında bu niyette olabilecek insanların boyutunu ve paralarının büyüklüğünü bilemediğimiz için, borsada bu riskler var diye tümden satıp çıkalım da diyemiyoruz. Bu nedenle en az %50 nakit olun diye yazmaya başlamıştım.
Dediğiniz gibi, maalesef artık yapacak bir şey yok. Başka işlerimizle ilgilenip, seçimlerin bitmesini bekleyeceğiz. Sonra kim kazanırsa, onun alacak olduğu kararlar, kuracak ve atayacak olduğu ekipler toparlanmanın hızını ve boyutunu belirleyecektir.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @aydineroglu_