İyi akşamlar.

Beni 2015 yılından beri takip ediyorsunuz. Görüşlerimin detaylarını, sebeplerini açık açık yazarım. Sizin görüşlerinizse saygı duyarım. Ama benim görüşlerim zaten belli.

F/k, DD, PD/DD gibi tüm bilanço verileri hepsi geçmiş döneme aittir. Tüm bu değerlerin hepsi daha iyi olsa da, eğer arz toplamına yetecek yerli fon kaynağı yoksa ve yabancı da gelmiyorsa BIST ve hisseler düşük kalmaya ve-veya düşmeye devam edebilirler.

Borsalar ve borsadaki şirketlerin fiyatları ülkenin yönetiminden olumlu-olumsuz etkilenirler. Eğer özellikle ülkenin yönetim biçiminde, içinde bulunduğu blokta değişiklik olacak olursa, o zaman yabancılar bu süreçte ülkeden çıkmaya devam ederler. Bu da düşüşlerin sürmesine neden olur. Ama demokrasi, NATO gibi içinde bulunulan bloklar, dış siyasi gelişmeler daha büyük riskler içermiyorlarsa, bir süre sonra borsa da, borsanın hisseleri de olması gereken değerlere uygun yükselirler.

Bahsi geçen değerler zaten gelişmiş ülke ortalamalarında bizim gibi ülkelerden çok daha yüksek fiyatlanır.

''Her ülkenin para birimiyle kendi borsasının tarihsel verilerine göre değerlendirilir.''  bu ifade yanlıştır. Çünkü ülkeler sahip oldukları üretim birimlerini, hammade, aramal, enerji fiyatlamalarını diğer ülkelerden izole şekilde oluşturamaz, sahip olmaz ve üretemezler. Dünya ülkeleri birbirleri ile etkileşim içindedirler. Misal BIST'de kuruluşundan beri devamlı yabancı fonlar yer alır. Hatta genelde BIST'deki sahiplik oranları % 50'den fazladır. Öyle olunca da, yabancı açısından onun parasına göre ucuz pahalı değerlendirmeleri yapılır. Bunun en kolay şekli de teknik istatistiklerin döviz cinsi yansımalarıdır.

Ayrıca, ülkeler benzer ürünleri üretebilirler. Birinde ucuz, diğerinde pahalı olduğu için birbirlerine karşı ihracat avantajı elde ederler. Ama her zaman için esas olan istikrardır. İstikrar da, siyasi yönetim açısındandır. Olası savaş, cephe değiştirmeye neden olacak yaptırım riskleri söz konusu olursa, o zaman ucuz diye bakılmaz, yerli yabancı satar çıkar. Çünkü borsalarda banka mevduatları gibi garanti yoktur. 

''Eğer ki endeks ve hisse fiyatları dolar cinsi ucuzdur deniyorsa bu da risk primi artmıştır demektir'' Bu söz de tam doğru değil. Çünkü risk priminin artması göreceli bir tabirdir. 150 olan cds 250 olunca da artmıştır, 350 olunca da. Burada ölçü ne o zaman?

''eskiden ucuz denen yerler bundan sonra müşteri yani batı tarafından pahalı olarak görülebilir.'' Yerler tabirini borsalar ve-veya hisseler olarak tanımlarsak, bu ifade kısmen doğrudur. Ama tam değil. Yani bir ülke için genel düzenini, yönetim biçimini, ekonomisini, demokrasisini bozacak riskler varsa, borsa ve hisseleri pahalı diye değil, riskli diye satışlar sürer. Buna pahalı demek yanlıştır. Doğrusu risklidir. Nitekim risk yaratan belirsizlikler bir anda çözüme ulaşırsa, borsa ve hisseler de bir anda yükselmeye başlarlar. Ekonomik olarak değişen bir şey aslında yoktur. Ama risk düşmüştür. Bu nedenle de risk primi düşer. 

Ayrıca ülkenin kendi parasına göre kıyaslamaları TÜFE gibi enflasyon değerlerine bakarak da yapabilirsiniz. Kısacası BIST ve hisseler sahip oldukları bilanço değerlerine göre ucuzdur. Lakin bu onların daha da ucuz olmasına mani değildir. Diğer şartlar olumlu değişmeye başlarsa, ucuz dediğimiz değerler artmaya, diğer şartlar daha olumsuz değişmeye devam ederse, ucuz dediğimiz değerler daha da düşmeye ya da dediğiniz gibi aynı kalmaya devam edebilirler.

   Saygılarımla

    Aydın Eroğlu
     Stratejist
   Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @aydineroglu_