Rica ederim. Bunları duymuş olmak çok güzel. Umarım en kısa zamanda tüm hisselerinizde ekstra karlar yapar ve devamında da yine yükselecek hisseleri alır-satarsınız.
Zaten ülke olarak birçok dertle uğraşırken, bir de virüs sorunu çıkınca tüm dünya çok sert düşüşler, çok büyük ekonomik kayıplar yaşadı. Ama salgının yarattığı kriz insanların evde çıkamaması nedeniyle yaşandı ve yaşanıyor. Hayat normale dönebilirse, ki elbet dönecektir. O zaman inanılmaz bir likidite ve düşük faiz desteği ile bir çok alanda talep patlaması yaşanacak bence.
Sadece bu da değil. Asıl salgın sonrası çok daha önemli olacak. Çünkü dünya bu virüsle kendi hatası ile yüzleşmiş oldu. Neydi bu hata? 2000 öncesinden başlayan Çin'e yatırım ile Çini dünyanın üretim üssü haline getirdiler. İlk anda düşünce Bin Dolar altında kişi başı milli gelir olan ülkeye ucuz üretim yaptırmaktı. Ama ölçü kaçtı. Çin dünya üretiminin % 40'ını yapar hale geldi. Apple ürünlerinin neredeyse % 90 üzeri payla tüm dünya için üretim üssü haline geldi. Dünya devi beyaz eşyacılar ve elektronikçiler üretimlerinin yarısını Çin'de üretiyorlar.
Dünyadaki hammaddenin en büyük tüketicisi Çin. Pazarlara girince herşeyin fiyatını etkiler hale gelmiş durumda. Virüs ilk Çin'de başladığında hatırlarsanız henüz gelişmiş batıda hayat normal işliyordu. Otomotiv ve elektronik sektöründe talep çok canlı olmasına rağmen, Çin'de üretim virüs yüzünden durunca, batı mamül ve ara mal tedarikinde sıkıntılar yaşadı. Bu nedenle bir ara çok ciddi fiyat artışları görüldü. Hatta bizde de hatırlarsanız ikinci el otomobiller sıfır otomobil fiyatını yakalamış hatta bazılarında geçmişti.
Batı talep olmasına rağmen Çinde arz durması nedeniyle, önce kendi talebini karşılayamadığı gibi, bir süre sonra kendi üretimlerini de yapamaz oldu. Çünkü bir çok ürünün üretiminde Çin'de üretilen aramallar kullanılıyor. Çinden bunları alamayınca, kendisindeki üretimin aşamalarını da tamamlayamaz oldular. Üstüne bir de salgın batıya sıçrayınca gördünüz tam bir kaos yaşandı. ''Virüs Sorunu Çözülemezse Kabus Senaryolarına Hazır Olun!'' başlıklı yazımla zamanında buna dikkat çekmiştim. O günlerde gripten bile daha çok can kaybı yaşanıyor diyerek, salgın ciddiye alınmıyordu. Ama bakın dünya ekonomilerini nasıl da derinden etkiledi.
İşte bu nedenle, ortaya çıkan işsizlik, üretim problemlerinin bir faturası muhakkak kesilecek. Batı bir daha aynı krizi yaşarsa ekonomilerini toparlayamaz. Bu nedenle Çinden ciddi bir üretimini Çin dışına çıkartmak zorunda kalacaktır. Hatta ülke yönetimleri şirketlerini bu kararları almaya zorlayacaktır. Ama tabii artık zamanında ucuz iş gücü için üretim yaptırdıkları Çin yok karşılarında. 300-400 Dolar kişi başı milli gelirle üretim yaptırtmaya başladıkları Çin 10 Bin Dolar kişi başı milli gelirle dünya için de çok önemli bir pazar haline geldi. Bu nedenle çok da fazla küstüremezler. Ama üretim, lojistik, depolama gibi çok alanda Çin dışına kayan yatırım kararlarını duyacağız.
Çin de bu riski gördüğü için kendisi de ülke dışında yatırımlarını arttıracaktır. Demiryolu, hava ve deniz yolu, aktif bir karayolu üzerinde olduğu için, AB'ye yakın olmasının da etkisi ile Türkiye ciddi yatırım alabilir. Petrokimya, mobilya, tekstil, otomotiv yan sanayi, beyaz eşya, elektronik, yazılım birçok alanda Türkiye öne çıkacaktır. Her türlü gıda üretimi de bunlardan biri olacaktır. Umarım siyaseten bu fırsatı iyi kullanırız.
Bu arada size cevap vereyim derken, kaç zamandır virüs sonrası dünya için yazmak istediğim yazımın genel içeriğini yazmış oldum. Bu anlattıklarımı biraz daha derleyip düşünmdüğüm strateji yazımı yazayım yakın zamanda.
Sözümü bağlarken, benim yapımı artık iyice öğrenmişsinizdir. Krizleri daha da paniğe dönüştürecek şekilde davranmayı sevmem. Krizden çıkabilecek fırsatları öne çıkartıp, paniğin yatışması için çabalarım. Çünkü hepimiz bu ülkede yaşıyoruz. Gelişmeleri siyasi öngörülerimizden bağımsız değerlendirmeyi bilmemiz çok önemlidir. Yoksa düşüşün kayıpları ile piyasadan uzaklaşsak, bir daha toparlanma imkanı bulamzdık.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @_Stratejist_