Şimdi konuları ve gelişmeleri ayrı ayrı ve kuralları ile incelersek;
Açığa satış herkes için yasal bir haktır. Eğer ortaklar hisselerinde suni fiyat yükselişi olduğunu düşünüyorlarsa, ki bazen hisseler ortakların dahli dışında başka manipülatörler tarafından da ekstra yükseltilebilirler. Bu durumda ortaklardan satış gelmesi çok doğal bir karar olur. Bu satışı ellerindeki hisse paylarından genelde yaparlar. Ama bunun için satacakları ya da sattıkları hisselerin önceden borsa kotunda satışa konu edilebilecek paya çevrilmiş olması gerekir.
Yani eğer yükseliş ortakların organize ettiği bir gelişme değilse, kendilerine göre eder dışı yükseliş yaşayan şirketlerinin hisselerinde yüksek fiyatla satış yapma hakları vardır. Bu kendi başına bir karardır. Sonrasında da yine bedelli kararı alabilirler. Bu da en doğal haklarıdır. Bunu birileri şirketlerinde operasyon çekiyor diyerek de yapabilirler. Onları hem mal satarak, hem de üstüne bedelli kararı alarak maddi zorlamak istemiş olabilirler. Eğer kendileri dışında birileri bu hisseleri alıyorsa ve patronların sattıklarını da alırlarsa, üstüne bedelliye de katılırlarsa o zaman şirketin patronu bile değişebilir.
Demek ki, ortaklar bunu yaparken olası fiyatla alanların bedelliye de katılarak şirkette belki de yönetimi alabilecek paya sahip olmalarını göze almış olabilirler.
Ya da hisseyi kendileri dışında manipülatif bir şekilde kısa sürede yükseltenlere böyle bir satışla mal yıktıysalar. Yapılacak bedelliye katılamadıkları takdirde sattıklarını fazlası ile geri almak için de bunu yapmış olabilirler. Bu bir risktir. Zamanında çok örnekleri oldu. Hatta bedelliyi nominal değerin de üzerinde bir fiyatla kullandırma kararı da alabilirler.
Sanırım 90'lı yılların başıydı. O zamanlar Erdemir borsanın lokomotif hissesiydi. ATA menkul çok ciddi eregl işlemi yapardı. Dönemin en büyük aracı kurumlarından biriydi. Çok zengin bir patron vardı. Piyasada Doğan Holdin'in Milliyeti Uzan'lara satacağı haberi çıkınca çok yoğun doğan hisseleri toplamaya başladı. Ama öyle böyle değil. Eregl satıp doğan hisseyi alıyordu. Milliyet satılırsa para ana holdinge girecek ve değeri artacak diye düşünmüş olabilirler. Sonra milliyet satılmadı. Ama bu esnada doğandan çok fazla hisse toplamışlardı. Doğan holding % 200 ve 3 TL'den bedelli sermaye artışı kararı aldı. Yani her bir hisse için 6 TL ek para sokmak demek. ATA muhtemelen bedelliye katılmak için kaynak yaratacağım diye elindeki eregl'leri satmaya başladı. Doğan Holding kısa bir süre sonra bir bedelli kararı daha aldı. O dönem Ata menkulün sahibinin(ki, kendisi Allah rahmet eylesin 80'li yaşlarında ileriki yıllarda rahmetli oldu.) bu operasyonu nedeniyle elindeki tüm eregl hisselerini satmak zorunda kaldığı konuşuldu. Sonra da eregl'de hakimiyeti kalmadı. Bir dönem çok ciddi küçülmek zorunda kaldırlar. Öncesinde eregl ile piyasaya yön verirlerdi.
Şimdi o örnekte de yapılan iki taraf için de nizami yasal haklardı. Bir taraf bir spekülatif habere yatırım yapmış. Bunu yaparken de aldığı hisse yanlış hatırlamıyorsam % 100'ün üzerinde yükselmişti. Diğer taraf da satacaksa bile milliyeti satmaktan vazgeçip, önce hisse satıp, üstüne de bedellilerle sürpriz alıcıyı fena hırpalamıştı. Her iki tarafa da hiç bir takibat yapılmadı.
Bu örnekte de eğer pengd'nın yükselişinde % 37 hisse payını satan ortakların manipülatif bir müdahalesi yoksa, yükselişte hisse satmaları ve sonra bedelli kararı almaları da yasal haklarıdır. Ama manipülatif bir davranış varsa SPK zaten incelemede bunu tespit eder ve gerekli cezaları uygular. Bakalım gelişmelerden ne olduğunu görürüz. Ama şu var ki, ortaklar bu çapta bir satışı borsa dışında şirketi satmak için değil de, borsada yapıyorlarsa demek ki şirketin fiyatının geldiği yeri suni buluyorlar.
İşte ben de sizlere bunu anlatmaya çalışıyorum! Her yükseliş ille de bir karşılığı olduğu için gerçekleşmez. Hep yükseliyor diye alınacak hisseler, sonrasında yükselişe başladıkları fiyata, hatta daha altına bile düşebilirler. Anlattığım hikayede de sonrasında doğan Holding fiyatı yine başladığı yere geri dönmüştü. Dediğim gibi bir risktir. Alanlar bedelliye de para bulursa (ki, tabii alan blok bir alıcıysa) o zaman şirket de elden gidebilir. Bunun da örnekleri çoktur.
Ama alanlar blok alıcı değilse, dağınık sayıda birbirinden ilgisiz yatırımcılarsa, o zaman bu işte spekülatif değil de manipülatif bir parmak olabilir diye şüphe ederim.
Bu arada bir hatayı da düzelteyim!
Öyle 3.50'den verdiklerini 1 TL'den almak diye de bir durum yok! 1 TL'den rüçhan hakkı kullanımı sadece elinde hisse olanlar için vardır. Bir de kullanılmyan paylar olursa, ana ortaklar için söz konusu olur. Ama bu hissede bedelli sonrası piyasa fiyatı 1.80 TL civarı olacağı için, zaten hakkını kullanmayan da olmaz. Yani dediğiniz gibi 3.50'den verip 1 TL'den alacaklar gibi bir durum söz konusu değil. Çünkü 1 TL'den almak için % 214 bedelli parası yatırılması da gerekiyor. Bunları görmeden bu yargıda bulunmak yanlış. Bilgi eksikliğinizden kaynaklanıyor olabilir.
Şirketin tamamı halka açılmış gibi birşey olmuş. İlginç bakalım sonrasında yönetim değişikliği olacak mı merak ettim doğrusu. Ama tekrar ediyorum, 3.50'den satılan hisseler için zaten 1 TL 'den rüçhan hakkı alımı imkanı yoktur! Elinde hisse olanlar için bu hak kullanılır.
Bu arada belliden elde edilecek kaynağın kullanım yeri olarak da, kısa ve uzun vadeli toplam 123 Milyon kûsur olan borcun 119 Milyon 200 Bin TL'sinin kapatılacağı açıklanmış.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @_Stratejist_