Öncelikle borsada mantıksız soru varsa, bu soran kişinin bilgi eksikliğinden ve borsaya yabancı olmasından kaynaklanır. Bunun ayıbı olmaz. Bilgi eksikliği giderildikçe sorular daha anlamlı olmaya başlayacaktır. Sizin de yeni borsa ile tanışan biri olduğunuz görüşündeyim. Yani aklınızdakini sormakta rahat olun.
Öncelikle borsada fiyatlar her zaman yükselmez. Yükseliş düşüşlerle oluşur. Bazen devamlı yükseliş yaşayan hisseler, bazen de uzun süre boyunca düşüş yaşayabilirler.
Elde bulunan hisseler farklı nedenlerle satılabilir.
Ciddi kar elde edilmiştir. Kar realize edilir satılır.
Başka alanda paraya ihtiyaç duyulmuştur, bu nedenle tek para yaratılacak alan eldeki hissenin satışı ise mecburen bu satışlar yapılır.
Kredi ile hisse alındı ise, düşen değerler kredi teminatlarının değerini düşürdüğü için, kredi azaltımı, teminat tamamlamak için de mecburen satışlar yapılabilir.
Sektörel bir kriz yaşanıyordur, bu nedenle satışlar yapılıyor olabilir. Misal uçuş yasakları nedeniyle uçamayan hava yolu şirketlerinde bir yatırımcı grubu bu kriz sürerse daha da kötü duruma gelebilirler diye satıyor olabilir. Ama aynı anda nakitte olan başkaları ise, yakında tedavi bulunur ve virüs krizi biterse uçuşlar yeniden başlar. Bu nedenle düşmüş olan hava yolu şirketlerinin değerleri alım için çok cazip oldu diye alıyor olabilirler.
Düşen bir hisseyi mesela 80 TL'de iken yüksek kar ile satan bir yatırımcı, hisse 25 TL'ye kadar düşünce, çok cazip bulup sattığının üç mislini aynı para ile yerine koymak için alıyor olabilir. Ama aynı anda yukarıda saydığımız nedenler gibi gerekçelerle birileri ise satıyor olabilirler. Yani alıcı ve satıcıların gerekçeleri çok farklı nedenler olabilir.
Misal, uluslararası bir fonun fon dağılımı vardır. Diyelim % 80 gelişmiş ülke senetleri, % 20 gelişmekte olan ülke senetleri diye. Bu % 20 gelişmekte olan ülke senetleri içinde bizim ülkemizin payı % 1.5 - % 2 - % 3,5 gibi farklı oranlarda ilan edilmiş olabilir. Gelişmiş ülkelere ait olan % 80'lik payda sert değer düşüşleri yaşanır ama gelişmekte olan ülke senetleri aynı oranda düşmemişse, ya da tersi yükselmişse, göreceli olarak fon dağılımı gelişmekte olanların lehine değişmiş olur. Ek para konmamış olmasına rağmen, gelişmiş ülke senetleri düştü diye tüm toplam fonun değerinin içindeki dağılım hiç bir değişiklik yapılmamış olmasına rağmen, fiyatların etkisi ile başta % 80'e % 20 iken, sonrasında değer karşılığı göreceli olarak % 70'e % 30 şekline gelebilir. İşte böyle bir nedenle de fon yöneticileri belli aralıklarla fon tüzüğünde yer alan oranı sağlamak durmunda kalırlar. Ya gelişmiş borsalardan ek para ile senet alarak oranı % 80'e yükseltirler. Ya da gelişmekte olan ülkeler payından hisse satışları yaparak göreceli % 30'a çıkmış olan oranı yeniden % 20'ye indirirler.
Ayrıca, piyasanın gidişi için herkes aynı düşüncede olamaz. Herkes birbirinden farklı düşünebilir. Ben bu kriz çok daha fazla derinleşecek şirket iflasları, işten çıkarmalar yaşanacak diye düşündüğüm için elimde ne hisse varsa, kar zarar bakmadan satıyorken, siz bu kriz fazla sürmez çok kısa süreden biter. Bu düşmüş fiyatlar alım için büyük fırsat diyerek alıyor olabilirsiniz.
Görüyorsunuz, bu örnekler gibi daha birçok sebeple piyasalara ve fiyatlar oluşur. Bu gelişmelere göre birileri satarken, diğerleri alıyor olur. Piyasalar iyi iken bu satışlar fiyat yükselirken olur. Satan bu kar bana yeter diye, ya da para ihtiyacından hazır kar da varken satayım diye satarken, Alan da geçmiş bir süre önceye göre yükselmiş olmasına rağmen, ilgili hisseler daha da yükselecek diye alır.
Piyasalar kötü iken de, satan yukarıda saydığım bir çok nedenle fiyatların düşüyor olmasına rağmen satarken, alıcı ise, öncesinde bu fiyat şu kadar yüksekteydi şimdi cazip olmuş diye alıyor olabilir.
Misal ev alacaksınız. Bir milyon TL paranız var. Almak istediğiniz eve 1,5 TL değer biçtikleri için alamıyorsunuz. Ama piyasa bu krize giriyor. Evin sahibine para lazım işi kapanmış üretim yapamıyor. Elinde oturmadığı taşınmaz olarak öncesinde 1,5 Milyon istediği taşınmazı var. Para ihtiyacı yüksek ise alıcıyı bulduğu fiyata satmak zorunda kalır. Siz de fiyatı düşüyor demez, param almaya yetiyor diye alırsınız.
Umarım verdiğim örneklerle size borsa fiyatlamalarını ve alım satım nedenlerini izah edebilmişimdir.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @_Stratejist_