Kısa cevap açık öngörülerimin hepsi bence.
Detaylı cevap ise,
Netas'ın ceza almasını, Turkiyenin Rus uçağı düşüreceğini önceden bilemeyeceğimiz için sonrasında pgsus ve thyao'nun bundan kötü etkileneceğini bilmemiz mümkün değildi. Ama iran, Çin, İtalya örneklerinde marketlere saldırıldığını hep izlediğimiz halde, vaka açıklandığı güne kadar BİST'deki ilaç, hijyen ve gıda şirketleri de düşüyordu biliyorsunuz. Halbuki ben 30/01/2020 tarihinde netaş konusunda bir cevabı cevaplarken
''Sorun virüs gibi tüm dünyayı etkileyen bir gelişme ise, o zaman hisse bazlı şu ayrışır da demek kolay olmuyor. Yoksa diğer krizlerde arada bazı hisselerin olumlu yansımalarını görebiliyoruz.
Böyle bir krizde ilaç firmaları dışında olumlu yansıma çok sınırlı.'' diye cevap vermiştim.
Ama dediğim gibi, bizde vaka açıklandığı güne kadar hepsi ciddi düştü. Ama başımıza gelince bir anda marketlere ilaç firmalarına, kolonyaya, hijyenlere saldırdık. Yatırımcı davranışları da bizi zora sokuyor. O güne kadar bakıp da alındığını görmeyince, sonrasında aklımıza da gelmiyor ısrarla yazmak.
Neyse yine soruya dönelim.
Bu cevap kolay değil. Virüs nedeniyle işleri kesilen bir firmaysa borçlu mu değil mi önemli. Nakit varlığı yüksek mi çok önemli. Çin ile ilişkisi yüksek mi çok önemli. Çin ile ilişkisi yüksek ama tedarik sorunu nedeniyle ticaretinde iptaller, kesilmeler, sert düşüşler yaşandı mı çok önemli.
Virüs nedeniyle işi etkilenmiş olsa da, virüs sorunu hızlı biterse aksamış potansiyel hızlı geri gelebileceği için şuan etkilenmiş birçok hisse çok hızlı hareket edebilir.
Bu nedenle bu detayları bilemeyeceğimiz için net cevap veremiyorum. Ama mesela Çin'den otomotiv sektörü aramallarında tedarik aksamaları nedeniyle, ya da ABD ve Avrupa'da üretimlerde aksamalar yüzünden belki şuan otomotiv sektöründe yeni teslimatlar yapılamıyor. Bu durum virüs sorunu sürerse daha da sürebilir. Bu yüzden de ikinci elde bazı modeller sıfır fiyatının üstüne çıkmış durumda. Ama üretim sorunu aşıldığı anda çok düşen kredi faizleri ve aşırı bollaşmış likidite nedeniyle otomobil satışlarında çok sert artışlar yaşanacaktır diye düşünüyorum. Tabii yan sanayi şirketlerinde de doğal olarak ciddi artışlar olacaktır. Daha da abartayım, bizde sektörün egeen, jants, fmızp,bfren gibi şirketlerine gelen siparişler öncesine göre çok daha hızlı ve montanlı artabilir.
Yine bol para ve düşük faiz nedeniyle cep telefonu pazarlayanlar da çok ciddi ciro artışları yaşayabilir. Ama şuana kadar Çin'den tedarik sorunu yaşadıkları için ürün getirip satamadıkları için düşük gelen bilançoları yanıltıcı olabilir. Sonrasında bu açıklar fazlası ile kapanabilir.
Market gibi perakendeciler, ecilc gibi ilaç değil(ilaç bölümü satıldığı için ilaç üretmiyor) ama hijyen ürünü satanlar, virüs ülkemizde yayılmaya başlarsa daha da yüksek cirolar yapacakları için fiyatları pozitif ayrışmaya devam edebilir. Ama bugün virüsün çaresi bulundu dense, aradaki panikte evlere stok yapıldığı için üç aylık bilançolarda yüksek gelebilecek karlar sonraki bir-iki bilançoda ise düşebilir.
Virüs yüzünden para bollaştı. Faizleri de çok indi. Bu ortamda TCMB da faiz indirimi yaparsa, üstüne de virüs sorunu biterse, bu takdirde konut satışlarında da ciddi patlamalar yaşanır. Dolayısı ile gayrimenkul şirketlerinin satışları da ciddi artar. Bu durumda çimentolar da hızlanır.
Benim söyleyebileceğim bunlar. Öncelik virüsün gelişiminde olacak. Buna göre yukarıda yazdıklarımı dikkate alabilirsiniz.
Bu sorun uzamadan aşılırsa, o kadar da korkulacak birşey değilmiş, başbakan ve eşleri, kral kraliçeler, Hollywood aktörleri, NBA oyuncuları yakalandı ama bakın kısa sürede iyileştiler aşısı olmasa da korkmaya gerek yok denirse, o zaman ülkeler arasındaki seyahat kısıtlamaları da kalkmaya başlar. Bu konuda daralmış dünya insanlarından turizm faaliyetleri virüs en az görülmüş ülke olan Türkiye'ye çok ciddi patlama yapar. Uçuşlar da yeniden başladıysa thyao ve pgsus sonrası için çok ciddi yükselişler gösterir. Ama bu sorun çok daha derinleşir ve uçuş yasakları, insanların seyahat istekleri daha da düşecek olursa, o zaman fiyatlarındaki baskı sürmeye devam eder.
Gördünüz nokta atış yok maalesef.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @_Stratejist_