Tabii ki olmuştur. Ayrıca öyle bir kıyaslama doğru olmaz. Çünkü yapılan bir çok açıklamaya göre gerçekleşmeyen gelişmeler, siparişler var. Misal Fatih projesinin tam akıbeti ne oldu mesela?
3 yıl evveldi sanırım yerli ve millilik payları % 15-30-45 diye üç yıl içinde artacak ve yapmayanlar ceza alacaktı. Sonra bir madde ekleyip bu cezayı ulaştırma bakanının oluruna bırakmışlar sanırım.
Ülkede siber saldırılar çok önemli riskler yaratıyor. Paralel yapı devlet içinde Bilişim teknolojileri binasında nereye servis ettikleri belli olmayan bir çok uydu ve kablolama yapmışlar, bunu engellemek için binayı tümden toprağa göemelim diyenler bile vardı. Bu ortamda yerli siber güvenlik sistemlerinin tüm bürokraside mecburi olması lazım. Fiber ağların yaygınlaştırılması lazım. Ama GSMciler aralarında anlaşamıyorlar diye ülke fiber ağda çok geri kalmış durumda. Ama bakın hala bu yönde yatırım neden yapılmıyor tam izahını yapan yok.
O zaman hissenin bu durumu da anlaşılmaz olmuyor aslında.
Misal bir ucak vardı eskinin sonra sanırım usas oldu adı. 92-93 yılından beri borsada inanılmaz getiriler getirdi. Yer hizmetlerini veriyorlardı. Sözleşme süresi bitti. Yenilemediler. Yer hizmetlerini başkasına verdiler. Ama firmaya da madem yeni iş kuramıyorsun kasan para dolu dağıt hissedarlara kendini lav et demediler. şirket fiyatları düştü düştü düştü pul oldu nominal değerin altında iken birileri devraldı borsa kotundan çıkarttılar.
Akal tekstil vardı bir zamanlar. Aksa ve ak enerjinin ana hissedarıydı diye hatırlıyorum. Sermayesi 7 milyon iken, iştiraklerini sattığında kasasına 350 Milyon TL girmişti. Uçar fiyatı diye düşündüğüm fiyat yanlış hatırlamıyorsam 7 TL civarındaydı. Sonra ne oldu? Şirket iştirakleri sattı. KAsada 350 milyon nakit taşıyorken, hiç bir iş yapmadı. Ama yönetici vs giderleri sürmeye devam etti. Teksitili de bıraktılar. En sonunda tesisleri bir başkasına kira verip oradan da çıktılar. Kar her bilançoda düştü düştü yok oldu gitti. Peki bu neden oldu, bu kadar çok nakit varken neden hisseler uçmadı, neden madem her alandan çekilecektin de bu paraları hissedarlara dağıtmadın demedi kimse! Çok beğendiğim bir hisse idi. Dediğim gibi yanlış hatırlamıyorsam ana şirket oydu. KAzançlarıyla aksa ve ak enerjiyi kurmuşlar ya da kuruluşlarına iştirak etmişlerdi diye hatırlıyorum.
Bunlar gibi benzerlerini de sayabilirim. Netas hiç olmazsa işliyor. Üretiyor ve satmaya da devam ediyor. Ama yazdığım aksaklıklar var. En büyük sorgu sebebi bilişim alt yapısı gibi çok önemli bir alanda öncü olan bir şirket nasıl olur da yabancıya satılır. Silahlı kuvvetleri güçlendirme vakfı % 15 pay ile sonraki en büyük hissedar iken, 101 Milyon Dolar'a % 48'inin ZTE'ye satılmasına nasıl göz yumdu bu sorular cevap arıyor ama tabii bir cevap her zaman verilebiliyor. önemli olan ne kadar sorulara cevap olduğu.
Çukuroava Kepez diye imtiyaz hakkı Uzanlara verilmiş iki önemli elektrik üretimi şirketi vardı. İnanılmaz karlıydılar. Ama bu paralar grubun bankalarına normalden düşük faizlerle mevduat olarak yatırılırken, berke barajı gibi iştiraklerinin inşasında ise fazlası ile düşük faizle grup bankalarına yatırılan nakitleri varken, normalden yüksek faizle grup bankalarından kredi kullandırıldığı iddiası ile imtiyaz hakkını gruptan aldılar. Buraya kadar herşey normal. Olabilir imtiyaz hakkı suistimal ediliyorsa devlet bu kararı almakta haklıdır. Ama el konulan paylar nedeniyle iki şirket de yaşıyor olmalarına rağmen çok da karlıyken borsa payları kottan çıkartıldı. Yatırımcılar sanırım 2003 yılından beri o tarihte çok yüksek fiyatlarla kapanmış şirkette sadece takasbank nezdinde isimleri altında gözüken ama değeri sıfır olan paylara sahip olarak hala hak arama peşindeler.
Sabah gazatesi gibi bazı şirketler zamanında çok değerli iken sonra iflas ederek battılar. Bunlar gayet anlaşılır işler. Ama çukurova- kepez kar şampiyonu ve borsaya yön veren en önemli şirketler iken bir anda kottan çıkartıldılar. Bu işlemlerin karşılığı günümüzde kayyum atamaları ile yapılıyor. Koza grubunda yaşanan gibi yönetim kayyuma devrediliyor. Yatırımcıların paylarında hiç bir değişiklik olmuyor. İyi yönetim nedeniyle de gördünüz koza altın patlama yaptı. O zaman da çukurova-kepeze kayyum atanabilir sonra da bu paylar yeni bir yatırımcıya satılabilirdi. Nihayetinde süren uluslararssı davalar Uzanların payları ile ilgili. O paylar kayyum nezaretinde devam eder, dava sonuçlarına göre devlette kalmayı sürdürür ya da Uzan'lara geri verilirdi. Ama küçük yatırımcılar bu denli mağdur yapılmazdı. 2004 yılında hatırladığım bir yatırımcı 5 Milyon TL'lik Çukurova hisseleri kapandı diye hala hakkını koşturuyor.
Kısacası tekrar ediyorum. Netaş örneklerin yanında aslında çok masum bile sayılır. Ama son dönem fazlası ile şaşırtıcı işler yaptığı için maalesef bunları yaşıyoruz.
Sizi bayağı uzun bir bilgi ile donatmış oldum değil mi :) Bu arada çok yüksek piyasa değerlerinden sonra batıp kaybolan şirketler bile var.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @_Stratejist_