Ali Bey,
Bu olaya tamamen siyasi ve ekonomik olarak bakmamak da gerekir. Sonuçta yaz esnasında realizeleri ve endeksin olası düzeltmelerini bekliyorduk. FED kararı ile tüm dünya genelinde bir dalgalanma var. Mesela dün Çin borsası da % 5 düştü. Hep anlatıyorum, FED ile parasal genişlemede geri süreç başlayınca, olası bir dönem(sıcak denen paranın geri çıkışı esnası) bu dalgalanmalar yaşanacaktı. Ama bunu 82.000 seviyesi sınırlarında bekliyordum.
Sadece FED ve mevsimsel düzeltmelerle bile bu beklenti varken, üstüne ülke genelinde yaşadığımız sıkıntılar etkilenme boyuttunu tahmin ötesinde arttırmış oldu. Şimdi gözlem yaparken tarafsız olabilmek çok önemlidir. Yoksa doğru tespitler yapılamaz. Uzun zamandır beklenti ve strateji yazılarımı takip ediyorsunuz. Mevcut iktidarın sayısız doğrularını yazmış biriyim. Ama bunları yazan biri olarak kendimce gördüğüm hatalar varsa onları da yazmaya çalışıyorum. Gezi olayını bu boyuta taşımak iktidarın yanlışıdır. Nihayetinde son gelinen noktayı en başta da söyleyebilirdik. Mahkeme kararı en başında gelmişti. Ülke olarak yapacak okadar çok işimiz varki, bu konuları tartışmaya gerek yok ey halkım, düşüncelerimizi sizlere daha iyi anlatana kadar ilgili projeleri askıya aldık dense, bunların hiç birisi yaşanmazdı. Nihayetinde zaten asıl sebepler gezi parkı değildi. Bunları bir yazımda yazmıştım. Gezi'de süreci askıya aldık dense bunlar yaşanmazdı.
Şimdi kendinizi yabancı fonlar yerine koyun. Zaten bizi yıllardır aralarına almamak için çeşitli bahaneler üretiyorlar. Arap baharı esnasında ülkelerin yaşadıkları görüntüleri gördüler. Bizim tüm Türkiye genelindeki yaşadııklarımızı görünce, ne oluyor yoksa Türkiye'de de mi bir siyasi sorun olacak demeleri çok doğaldır. Bu ortam nedeniyle de alıcının olmadığı yerde satıcı olunca endeks sert düşer. Biz bu görüntüleri farklı farklı sebeplerle bir çok kez yaşamıştık. Ama hiç birisinde kendi iç sorunlarımız yoktu. İlk kez bu boyutta kareleri gördük.
Siz Türk'seniz işler hemen yatşsın istersiniz. Ama eğer yabancı ve daha da Türkiye piyasasına girmek isteyen yabancı iseniz, o takdirde bu karışıklıkların uzaması işinize gelir. Tüm uluslar arası sermaye yatırımlarında herkes bu işe bu şekilde yaklaşır. Mortgage krizinde de hatırlayınız Cİti grup 257 Mlyr. Dolar değerden bu tip etkilerle 5 Mlyr Dolar seviyesine düşmüştü. Çünkü bu panik desteklenince, artan kur ve faiz yabancının (yeni girecek) işine gelir. Yüksek kurla bozacağı yeni parasının daha yüksek devlet tahviline bağlayıp, çok daha fazla düşmüş hisseleri alma imkanı bulur. Kur riski iyice düşmüş olur.
Ama bizim gelişmekte olan diğer ülkelerden daha çok etkilenmemizin bir nedeni de cari açığımız. Orta Vadeli Programları bu sorunu gidermek için yaptık. Lakin bilinen büyük ihalelerimiz var. Bunlar için sermaye ihtiyacı olacak. Şimdi bu ortamı görenler bu krediyi daha yüksek faizle vermek isteyeceklerdir. Yani ortam bir başkalarına da yarıyor.
Ayrıca TCMB'nın yanlışı da oldu! 2012 başında dünya faiz indirirken biz bir anda % 11.90 seviyesine çekip sıcak paraya ekstra davetiye çıkartmıştık. Nisan başında ise, hatırlayın % 5,60 artık dip seviyeler olacak diyordum. Ama öyle olmadı. % 6,60'a yükselince başta başbakanın sözleri sonrası,siyasi baskılara dayanamayıp, Nisan ve Mayıs aylarında yapılan 0,50'şer puan indirimlerle tahvil faizi indirildi. % 4,60 görüldü. Bu zamanlama olarak hatalıydı. Çünkü tam FED'in parasal genişlemeden çıkılmas süreci gündeme gelmişken bu zorlama faiz indirimi hatalı bir karar oldu. O tarihte gelen ekstra yabancı sıcak para, yaşanan olaylarla artan faiz ve kuru görünce aynı hızla gerikaçmaya kalktı.
Ama dediğiniz gibi, seçim sonrası iktidar fazla oy kaybetmezse, siyasi belirsilik korkuları hemen dağılır. Ayrıca ''Ne Varsa Türkiye'de Var'' dediğim yazımın içeriğindeki gelişmeler Türkiye için hala geçerli. Ancak düşüşler başlayınca, yatırımcılar bunları hemen unutur. Gündem olumsuz senaryoların işlendiği sürece girer. Bu ihaleler için kredi anlaşmalarının yapılması bile ortamı sakinleştirebilir. Ama kredi krizi çıkarsa o zaman ek sorunlar yaşanır.
Yoksa, dediğiniz gibi Türk bankaları sermaye rasyoları ve karlılık açısından hala çok sağlamdır. Faiz ve kur yükselişleri Kârlarını kısmen düşürebilir ama sonuçta yine ciddi karlar olur. Sonrasında da yeniden faiz ve kur gevşemesi süreci başlayınca, aldıkları tahvillerden yine kar yazmaya başlarlar. Şu an bu denli düşüşün sebebi, kendi gerginlerimizden kaynaklı paniklerdir. Zaten o yüzden diyorum ya, bu seviyeler temel bilançolar olarak BIST'in olması gerekenden düşük seviyelerdir. Lakin düşüklük görecelidir. Ortam gerildikçe daha düşmesine mani olmaz. Sabır göstereceğiz. Ortamı germek için değil de, sakinleştirmek için konuşacağız. Ama bunda asıl yük yine iktidarındır. Partiler seçilene dek, kendi seçmeninin partisidir. Ama seçilince tüm ülkenin iktidarı olurlar. Bu takdirde, bir başkaları ayrıştırma çabalarında olsalar da, iktidarın buna uymaması lazımdır.
Eğer kur yükselişi durmazsa, TCMB yine faiz koridorunu yüksletmek zorunda kalabilir. Bu fiyatlardan sonra ne dense hatalı olabilir. Bir anda hisse bazlı sert yükselişler de görebiliriz. Geçen hafta bunun örneğini, aksa, golts, egeen, eggub, sarky, fmızp, ekgyo, tekfn, enkaı gibi bir çok hissede yaşadık. Benzerleri benzer bir çok hisse için yine olabilir. Ama dış borsalar için ekstra düşüşler konuşuluyor. Eğer bu durum yaşanırsa, bizim zaten önceden fazlası ile düştüğümüze bakılmayabilir. Dışarıdaki düşüş içeride panik yaratabilir. Yabancı elindeki takastan % 2- % 3 satış yağınca burası bir anda panikliyor. Bu sayede hisseleri yeni alım yapabilecekleri çok düşük seviyelere indirebiliyorlar.
Eğer Türkiye'de siyasi bir değişim olmayacaksa (ki, ben 2014 seçimleri için oy kaybı riskleri görsem de, iktidar değişimi olacak boyutta bir kayıp düşünmüyorum.Tabii kalan sürede olaylar yatıştırılmalı) fiyatlar manipülatif düşse de yine toparlanacaktır. Bu dönem yabancı takas oranı çok önemli olacaktır. Oran devamlı düşüş gösterirse bu risk yaratır. Ortaya çıkan yabancı takasını yerli yatırımcı taşıyamaz. Ama yabancı takası fazla düşmeden borsa düşüyorsa, o takdirde yeni alım fırsatı kollandığını bilmek lazım!
Seçimlere kadar dediğiniz bir ızdırabın dalga dalga gitmesini bekliyorsanız, bundan siyasi iktidarın etkilenebileceğini de düşünün. Çünkü hiç bir ekonomik kriz sonrası iktidarlar oy kaybı yaşamadan seçimleri atlatamamışlardır. Ben sizin kadar karamsar değilim. En başta FED için bile yanlış anlamalar olduğunu düşünüyorum. FED'in yarattığı bu sert etki sonrası yine FED ve Bernanke'den daha ılımlı açıklamalar bile duyabiliriz.
Geçmiş yıllardan hatırlayınız, bu tip düşüşlerde eğer tahmin yapamıyorsanız ve fiyatları da olması gerekenden düşük görüyorsanız en doğru hareket hisseleri unutmak oluyor. Ben yine aynı düşüncedeyim. Biraz borsayı unutup, yaz tatili yapınız. Türkiye artık eski Türkiye değil. bunlar düzelecektir. Ama içinde bulunduğumuz gergin ortamı da artık uzatmadan, hatta konuşmadan bile yatıştırmayı bilmeliyiz. AB, BM, ABD ve şimdi de NATO bile olaylar için daha demokratik ve hoş görülü tavır tavsiye ediyor. İşler iyi iken yabancı ilişkileri için olumlu düşünürken, böyle eleştirilerde tüm karşı tarafı bizim kötülüğümüz için konuşuyorlar diye tanımlamak çok gerçekçi olmayacağı gibi, gerilimi bir de uluslar arası arenaya taşır. Bunun bize yararı olmaz. En azından küresel FED dalgalarının yaşandığı bu günlerde olmaz.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
http://www.borsaanalizci.com
