Eskiden insanların etkilendiği tv. ve gazete haberleri olurdu. Onlardaki genel yüksek tirajlıların haber ağırlıkları iktidar lehine olduğu için, genel kanaat okunan, dinlenen haberler yönünde olurdu. Ama şimdi Türkiye'de başka bir gelişme yaşanıyor! tv. ve gazete haberlerini, haber programlarını nüfusla kıyaslayınca çok daha az bir kitle takip ederdi. Halbuki şu an 85 Milyon hanenin her bireyinin farkında ve rahatsız olduğu bir hizmet var. Onlar da elektrik, doğalgaz, su faturaları. Het eve geliyor. Her evin tüm üyeleri bir şekilde bu faturalardan etkileniyor. Araç, toplu taşıma kullanan tüm bireyler de ya pompa fiyatlarından, ya da ulaşım ücretlerinden fazlası ile rahatsızlar. Orta ve alt gelir grubuna ait insanlar ki, nufusun %90'ları olabilir. Bu fiyat artışlarından kesinlikle bir şekilde mudaripler.
Brent petrol 2012 yılında 147$ gördü. Şu an ise 111.00$ seviyesinde. Ama 2012 yılında motorin litre fiyatı 3.99 TL iken, şu an 30.00 TL olmuş durumda. Şimdi bu fiyar artışlarını dünya petrol fiyat artışlarına bağlarsak, bu ne kadar gerçekçi olur? Sonuçta rakamlar belli. Hala 2012 brent petrol fiyatının altındayız. Ama şu an pompa fiyatı %750 yukarıda. Peki brent petrol düşükken artış nereden kaynaklanıyor? 2012 yılında 1.15 olan Dolar kurunun şu an 17.30 olmasından kaynaklanıyor. Peki kurlar neden artar? Hatalı ekonomi, maliye, para politikalarından, cari açıktan, bütçe açıklarında, iç-dış siyasetteki gerilimlerden dolayı çıkan paraların da yarattığı baskıdan artar.
Neyse, bunları zaten çok yazıyorum. Şimdi böyle ortamlarda seçmen ekonomiden çok etkilenir. İktidarları ekonomik krizler değiştirir. Gün geçtikçe ekonomideki hasar büyümeye devam ediyor. Sayın bakanın dediği gibi kkm'nin hazineye büyük bir maliyeti yok sözleri gerçekçi değil. Neden değil? Çünkü sonuçta kkm'ye yatan paralarda eğer kur düşerse faiz geliri var. Ama kur yükselirse yatırılan TL için satılan kurlar garanti dövizler kişilere garanti ediliyor. Şu an yaklaşık 1 Trilyona ulaşan bir kkm TL büyüklüğünden bahsediyoruz. Bire bir değil ama şöyle bir örnek vereyim. KKM başladığında 500 Milyar TL, o sıra 11.00 civarı bir kurla bozdurulup yatırıldı ise yaklaşık 45 Milyar Dolar yapıyordu. Şu an o dövizlerin sahipleri paralarımızı çekmek istiyoruz derse, devlet kur garantisi verdiği için alıp geri vermesi gerekir. Peki ilk yatarken 45 Milyar Dolar'a deng gelen bu para şu an o döviz kenarda beklemediği için piyasadan bir şekilde alınacak. Şu anki 17.30 kurla alınırsa kabaca 786 Milyar TL yapar. aradaki 286 Milyar TL hazineye yüktür.
Bu hesaplamayı örnek olarak konuyu anlayın diye izah ettim. Uygulama tamamında bozdurulan döviz toplamı ve ortalama bozma kuru biraz daha farklı olabilir. Ama kurlar bu şekilde yükseldikçe hazineye yükü devamlı artıyor. Hayır öyle olmasa kur satılan değerden daha aşağıya düşmüş olsa, bu sefer de piyasaya verilen politika faizinin çok üstünde bir faiz elde ediliyor. Tabii bu faizi mevduat sahipleri elde ederken, hazine ise yük almış oluyor.
İşte tüm bu ek yükler nedeniyle, ötv.ler artıyor. Akaryakıt, doğalgaz, elektrik, et, süt, tahıl, un, tütün, alkol, taşıt vergileri devamlı artıyor. Fiyatlar üzerinden alınan kdv ve ötv gibi dolaylı vergilerde patlama oluyor. Devlet üstüne gelen yükü bir şekilde finanse etme zorunluluğundan bunu halka yansıtıyorlar. İşte bu durum yani fiyat artışları dış dünyada paralarının değerlerinde çok değişim olmadığı için daha sınırlı olurken, biz de ise kurların devamlı artması yüzünden paramız değer kaybettiği için bizde daha çok yaşanıyor. Asgari ücret Dolar bazında 2016'dan bu güne 450 Dolar iken 250 Dolar seviyelerine indiyse bunun asıl nedeni kurların sürekli artmasının ithal ekonomi üzerinde yarattığı fiyat artışlarıdır. Paranın değer kaybetmesinin nedeni ise iktidarların yanlışlarıdır.
İşte şimdi sorunuza gelelim. Eğer bu durum en kısa sürede düzeltilemezse, zamanında yapılacak bir seçime kadar sorunlar daha da artabilir. Bu da iktidarın oy erimesinin daha da artması demek olur. Anayasal olarak cumhurbaşkanı üçüncü defa normal olarak seçime girme hakkına sahip olmadığı için de bir erken seçim karar çıkmasını ben de bekliyorum. Ama şu anki şartlarda yapılacak seçimde kesin bir iktidar değişimi olacağı görüşündeyim. Ama şartlar düzeltilir, ekonomide sıkıntılar düzelecek olursa, ki bu kurların, enflasyonun düşmeye başlamasıyla ancak olur. o zaman eriyen oyların bir kısmı geri kazanılabilir.
Tüm bunların olası yansımaları nedeniyle erken seçim mi tercih edilir, yoksa normal süresine yakın bir seçim mi bu net değil. Ama ben kendimce net söylüyorum şu anki şartlarda bir erken seçimde iktidar değişir. Erken seçim ilan edilirse, seçime giderken iktidar borsanın da yükselmesini tercih edeceği için, borsanın yükselmesini görebiliriz. Diğer taraftan tüm bu sorunlar nedeniyle sürekli satan yabancı ve yerli fonlar, erken seçim ilanı ile iktidar değişimi beklentisine sahipseler, onlar da alıma geçebilirler. Yani ben erken seçim ilanı halinde borsanın yükselişe geçme ihtimalini daha güçlü buluyorum.
Lakin seçim sonrası iktidar değişimi beklentisi, iktidara yakın hisselerde düşüşler, muhalif olanlarda ise ekstra yükselişler yaşanmasına da neden olabilir.
Ama şimdiden yine de çok net konuşmak doğru olmaz. Çünkü seçime yaklaşırken, sınır ötesi bir gerilim oyların yönlerinde değişimlere neden olabilir. Bu nedenle Yunanistan ya da Suriye ile gerilim risklerini de gözardı etmemek gerekir.
Kısacası, böyle bir karar ilan edildiği zamanki şartlara göre yeniden değerlendirmek ve sonraasında sandığa kadar geçecek sürede bile yaşanan gelişmeleri dikkate almak gerekir.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @aydineroglu_