Günaydın.

CDS'ler bizi rahatsız etmesi gereken değerlerdir. Ülkelerin aldıkları kredileri geri ödeyememe riskinin puanını gösteren değer cds'lerdir. Bu geri ödeyememe riski sigorta faizidir. Maksimum 300 puan olmalıdır. 300 puanın üstündeki rakamlar ülke ekonomilerinin riskler karşısında kırılganlığının arttığını gösterir. 800'lü puanlar iflas puanlarıdır. Ama puanla eş görüyor olsalar dış kredi yenilemeleri yapılamazdı. Oysa bire bir yenileme yapmakta sorun yaşanmıyor.

Peki ödeyememe ne demektir? Vadesi gelen dış borca, kusura bakmayın elimdeki döviz kaynaklarım vadesi gelen borcu ödemeye yetmiyor. Borcu yenileyemediğim için de ödeyemeyeceğim demektir. Bu nedenle merkez bankalarının rezervleri ve cari denge rakamları çok önemlidir. Biz cari dengede açık üretmeye devam ediyoruz. TCMB rezervleri de swaplar hariç -60 Milyar Dolar civarında. 

Yani iki önemli göstergemiz de maalesef sorunlu. Böyle bir ortamda 829 cds riskine sahibiz. Ama şu ana kadar bankalarımız vadesi gelen dış borçları için yenilemeye çıktıklarında %100 yenilemelerle geri dönüyorlar. Yani şuana kadar yüksek cds'ler nedeniyle borç yenileme sorunu yaşamadık. Ama cds'ler böyle devam ederse, kur yükselişi de aynı şekilde sürecek olursa sıkıntılarımız söz konusu olabilir.

Ama şunu da bilelim ki, Türkiye'nin borcunu ödememe gibi bir alışkanlığı yok. Osmanlının borçlarını bile üstlenip, ödemiş bir Cumhuriyetiz. Ben yine sorun olmadan bu sıkıntılı dönemi atlatmayı bekliyorum. Ama cds'lerin ekstra yüklerinden olumsuz etkilenmemiz sadece ödeyeme riski değil. Dışarıdan borç yenilemesi yaparken, ödediğimiz faiz yükü artıyor. Şöyle bilin ülkenin yaklaşık 448 Milyar Dolar civarı dış borcu, dövize endeksli iç borcçları da ekleyince yaklaşık 530 Milyar civarı dövize endeksli borcu var. İçerideki dövize endeksli borçlar için o anki döviz karşılığı TL ödediğimiz için her şekilde bunu ödeme gücümüz var. Ek maliyeti sadece kur artış farkı.

Ama dışarıya karşı bir yıl içinde ödenmesi gereken yaklaşık 160 Milyar Dolar civarı borcumuzu ise vadesi gelince döviz olarak ödemek durumundayız. Eğer bu döviz kaynaklarımızda yoksa, tedarik etmek için yeni döviz borcu arıyoruz. İşte sorun da burada yatıyor. 160 Milyar Dolar'ın vadesi gelen parçaları için yeni borçlanma yapıyorsak, libor + borçlanma faizi üzerine bir de cds primi ekleniyor. Cds'ler 300'den 800'lere çıkınca, arada 5 puan daha faiz yükümüz artıyor demektir. Bunu tüm borç için düşününce, hazinenin faiz yükünün ne denli arttığını herkesin bilmesi, görmesi lazım. 

Yine de dediğim gibi, şu an dış borçlarımızı %100 çeviriyoruz. Şirketler de zorlanmadan borç çeviriyorlarsa, şirketlerimize güvende bir sorun yok, ama devlet kadrolarına, ekonomi politikalarına güven eksikliği var demek olduğunu anlıyoruz. Bu durum seçimlere kadar radikal politika değişikliği olmayacağını düşünürsek değişmez. Umarım seçimlere kadar çok daha derin hasar göreceğimiz kararlar alınmaz.

Ödeyememe hali ne demektir, ne olur diye düşünenler, site sayfasının üzerindeki arama satırına, ya da soru panelindeki soru hanesine konsalidasyon veya moratoryum kelimelerini yazsınlar. Bu riskler artmaya başladığında paylaştığım yazımda bu iki tabirin anlamını bulacaksınız. 

Ben böyle bir duruma düşmeyeceğimizi umuyorum. Umarım öyle olur.

    Saygılarımla
    Aydın Eroğlu
     Stratejist
   Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @aydineroglu_