Baba Hafız Esad'ın başa gelmesi ile başlayan 61 yıllık Baas Rejimi çöktü. Esad ve ailesi ülkeyi terkedip Rusya'ya kaçtı. Bir anda başlayan topyekün muhalif saldırıları sonrası rejim 12 gün içinde düştü. Muhalif güçler sadece rejim ile değil, aynı zamanda PKK/YPG unsurları ile de çatışıyor. Münbiç, Tel Rifat, Deyrizor, Hama, Halep dahil birçok şehirde Esad dönemi ve sonrası yerleşmeye çalışan PKK/YPG/PYD unsurları da buralardan çıkartıldı ve çıkartılıyor.
Esad, İran ve Rusya şu an kaybedenler arasında diyebiliriz. İsrail ilk kazançlı çıkanlardan biri. Baas rejiminden ve Suriye'deki İran güçlerinden kurtulmuş oldu. Anında da Suriye'ye karşı savaş başlattı. Suriye'deki askeri mühimmat ve silahların DEAŞ'ın eline geçmesini engellemek için bahanesi ile bir çok hedefi geceden beri vurmaya başladı. Çok sayıda askeri silah, mühümmat alanları, depoları vuruldu. İstihbarat binaları da, askeri silah ve mühimmat üretimi yapılan yerler, hava savunma sistemleri de hedefleri içinde. Suriye'nin kendisi için sonrasında risk teşkil edecek askeri alt yapı ve birikimi ner varsa, hazır ortamı bulmuşken bunları yokediyor. Ayrıca Suriye topraklarına işgal amaçlı girmiş durumda.
Esad Rejimine muhalif olan Suriye halkı da kazananlardan biri denebilir ama şimdilik bu konuda terddütlerim var. Şu anki tabloda bölgeden sürülmüş insanlar geriye dönüyorlar. Ama ülkenin paylaşımı nasıl şekillenecek bunu görmek lazım. Şu an için bana göre Suriye parçalanıp çok sayıda devletçiğe dönüşebilir. PKK/YPG bakalım ne denli kontrol altına alınabilecek? Bunların hepsini görmemiz lazım ki, Suriye halkı diktatörden kurtulup, daha iyi günlere kavuşacak mı bunu anlayalım!
Bir süre sonra HTŞ gibi radikal grupları bahane eden İsrail, ABD ve AB güçleri ülkeye saldırılar başlatır mı bunu göreceğiz. Bir Kürt devleti ilan edilir mi, nereleri içine alır bunlar hep belirsizlik ve riskler.
İlk andaki gelişmelerden Türkiye'de fayda görecektir! En azından ülkemize sürülmüş, sığınmış rejim karşıtlarından ülkelerine dönüşler başlayacaktır. Yıllardır ülkemizde yaşayan, burada doğan, ticaret yapan, şirket kuran çok sayıda Suriyeli vardı. Hemen hepsi geri dönmez. Ama ciddi bir kesimi yeniden yapılanma sonrasında ülkesine dönecektir. Bu durum bizimle - Suriye arasındaki ticaretin bizden giden sığınmacıların etkisi ile çok ciddi artmasını sağlayacaktır.
Öncelikle bir masa kurulup, muhalif taraflar ve masaya oturacak diğer ülkeleri bir görelim bakalım. Türkiye burada nasıl bir yer alacak çok önemli. Yeni Suriye bütün kalacak mı, devletçikler mi olacak, federasyon yapısı mı oluşacak, bunlar şimdilik belirsiz alanlar.
Ama başından beri dikkat çekiyorum. Ukrayna-Rusya, Filistin ve Suriye'deki savaşlar bitince, bu ülkelerde yeniden topyekün bir imarlaşma çalışmaları başlayacaktır. Tüm dünyadan ilgili ülkelerin alt yapı, konut, enerji, üretim planlarına yönelik yardımlar başlayacaktır. İşte, yeniden yapılanma başlayınca çimento-beton, demirçelik, her türlü elektrik alt yapısı, transformatör, dış cephe üreticileri gibi inşaat türevleri, inşaat şirketleri, lojistik sektörü başta çok ciddi bir ihtiyaç belirecektir. Bu aşamada bundan en büyük faydayı görecek ülkelerin başında Türkiye gelecektir diye düşünüyorum.
Suriye'ye yakın şehirlerimizde, İstanbul Esenyurt, Fatih gibi Suriyelilerin yoğun yaşadığı diğer şehirlerimizde kira ve konut fiyatlarında düşüşler görebiliriz. Türkiye'de yatırım yapmış, iş kurmuş, ev almış olanlar ilk etapta değil ama, ekonomik imkanı sıkıntılı olan Suriyelilerden dönüşler daha çok olacağı için, bu durum istihdam alanında açık yaratacağından maliyet artışları yaşamamıza neden olabilir. Hepsinden önemlisi, Arap Baharı esnasında Suriye ve Rusya'nın yoğun talepleri nedeniyle özellikle çimento, demirçelik sektöründe çok yüksek fiyat artışları yaşamıştık. Eğer yeni iç savaşlar yaşanmadan imar faaliyetleri başlarsa, bizim üzerimizden yoğun çimento demirçelik talebi olacağı için, bu durum bizdeki inşaat maliyatlerinin de artmasına neden olabilir! Yani olumlu tarafının yanında enflasyonumuz üzerinde olumsuz etkilerini de görebiliriz.
Borsanın Esad'ın düşmesi sonrası haftaya pozitif bir başlangıç yapmasını bekliyorum. Yukarıda dikkat çektiğim sektörlerin hisselerinde fiyat artışları şimdiden olabilir. Ama hemen savaş bitti demek için erken. Öncelikle müzakereler bakalım nasıl sonuçlanacak görmek lazım. Bu nedenle yükselişlere temkinli yaklaşmakta yarar var. Savaşlar bittikçe Türkiye'nin bundan en çok yarar gören ülke olacağı kuşkusuz. Ama Kürt devleti kurulması yönündeki gelişmelerin risklerini hiç bir zaman göz ardı etmemek lazım!
Diğer taraftan bizim ve dünyanın tüm riskleri sadece bunlar değil! Bakalım Trump sonrası Suriye'nin özellikle kuzeydoğusunda nasıl bir gelişme olacak bu da çok önemli bir belirsizlik. Ayrıca Trump, AB'nin büyük ülkeleri başta NATO üyelerine yine rest çekti! Herkes üstüne düşen maddi katkıları yapmazsa ABD'yi NATO'dan çıkartırım tehditini yine tekrarladı. Kısacası Trump görevi devraldıktan sonra bakalım hangi alanlarda ne kararlar alacak bunların belirsizlikleri bittikçe gelişmeleri daha iyi yorumlama imkanımız olacaktır. Şuan için borsaya ilk etapta 10415 gap boşluğunu kapattıracak olumlu bir etki bekliyorum.
Hepinize sağlık, bol kazanç ve iyi bir hafta dilerim.
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @aydineroglu_