Maalesef virüsün yayılması ve ölümlerin artması ile ilgili haber ve gelişmeler tüm dünyada artarak sürüyor. Tüm dünya ülkeleri de gördüğünüz gibi sorun arttıkça ve her alanı etkiledikçe yeni ekonomik paketler açıklıyorlar. 

Sorun Para Değil, Sağlık! 
              Özellikle FED kararları ve hükümetlerin büyük rakamlı paketleri açıklanmaya başladığında piyasada gereğinden fazla olumlu beklenti yaratmaması için uyarmıştım. Maalesef açıklanan tüm destekler ve paketler, piyasaya verilen likidite, tüm bunlar tıkanan, çöken ekonomilere, şirketlere can suyu olmaktan öteye gidemiyor. 

Çünkü herkes ve tüm ülkeler şu an can derdine düşmüş durumda. Ülkelerin can derdi, ekonomileri, şirketleri çökmesin, bu arada mümkün olduğunca az vatandaşı etkilensin. İnsanların ise en önemli önceliği canını, sağlığını korumak. Böyle olunca da tüm öncelikler bunlar üzerine kuruluyor. İnsanlar güvenle sokağa çıkamayıp, üretime, tüketime katılamayıp, evlerine çekilince, tüm sistem adım adım duruyor. Sadece hijyen, gıda, telekom gibi aklıma gelen nadir alanlar bir şekilde çalışıyor. Hatta bunlarda ciddi personel alım kararları da var. 

Ama bu sınırlı sektörler ekonomileri ayakta tutmak için yeterli değil. En güçlü olan, virüs krizi öncesi ihracatı çok güçlü olan şirketler bile, ne üretebiliyor, ne de üretse ürettiğini alacak müşterisi malını alıyor. İlk başlarda Çin'den yaşanacak üretim kayışları olabilir diyorduk. Bunlar oldu da. Ama sonrasında AB ve ABD'ye de dalga dalga yayılan virüs paniği, tüm sektörleri ve talepleri vurmuş durumda. Hepsi durdu. Düşünün şimdi İtalya'ya tekstil, üretiyordunuz. AB ya da ABD'nin çok önemli markaları için üretim yapıyordunuz ama şu an o ülkelerde sokağa çıkma yasakları, karantinalar ilan edilmiş. Halk tam bir panik yaşıyor. Herkes can derdinde iken kim size verdiği siparişi düşünür? 

Maalesef aynen öyle oluyor. Eğer gıda, hijyen, maske, tanı kiti üretmiyorsanız kimse ticareti düşünmüyor. Bu nedenle bizde de sipariş sorunu olmayan şirketler bile bir taraftan zaten hastalık yasakları yüzünden çalışamaz, üretim yapamazken, diğer taraftan ise ürettiklerini de adreslerine veremiyor. Ulaşımını yapamıyor. Ulaştırabilecek olsa, alacak yok. Böyle olunca ne oluyor? Teker teker hepsi kapanmaya başlıyor. Çalışanlarını evlerine yolluyor. Bir kısmı bunu ilk anda ücretli yapıyor. Ama ciddi bir kısmı da işten çıkarmalara, ücretsiz izinlere başlayacaktır. İlk anda vermek zorunda kaldığı ücret süreleri dolunca, işten çıkarmalar, ücretsiz izinler kaçınılmaz olacaktır.

Yani bu sorun  inanılmaz boyutta işsizlik yaratacaktır. Çok çarpıcı olsun diye tek örnek vereyim böylece vehameti anlayın! ABD ekonomisi % 5'in altında işsizlik rakamlarına ulaşmış neredeyse tam istihdam düzeyinde çalışırken bu kriz başladı. Şu an FED yetkilileri dahil, bir çok uzman sorun sürecek olursa ABD'de % 30'lara çıkacak bir işsizlik görülebileceğini söylüyorlar. Tam istihdam düzeyinde olan bir ülkede rakam bu boyutta ise, Zaten % 13.7 işsizlik olan ülkemizde bunun yansıması ne olur siz düşünün!

Havayolu şirketleri kanadı kırık kuşlara döndü. Filolar uçamıyor. Tek tük uçulan noktalar da kapanıyor. Şehirler arası tren gibi ulaşımlar da duruyor. Sorun uzadıkça çok büyük boyutlara ulaşan bir kriz haline dönüşüyor maalesef. Eğer kısa sürede virüsün tedavisini bulduk haberleri gelmezse, en başta maalesef çok ciddi sayılara ulaşan can kayıpları duyulmaya başlanacak. Doğal olarak da, böyle bir ortamda ekonomi durma noktasına gelecek. Devletlerin kamulaştırmalarını duymaya başlayabiliriz. 

Ortam bu yönde olumsuz gelişmeye başlayınca, geri alım açıklaması beklenen ya da açıklayan şirketler de bu kararlarını ya durduruyorlar, ya da ötelemeye başladılar. Kısacası şuan zaten borsaları kimsenin düşündüğü yok. Ama virüs sorunu çözülünce borsalar en hızlı düzelecek alanlar olacaktır.

Bu sorun sokağa çıkamamaktan kaynaklanıyor. Ama bunun nedeni sokağa çıkma yasakları değil. Güvenle sokağa çıkılamamasıdır. O yüzden virüsü kontrol altına aldığımız anda tüm sorunlar bir anda pozitife dönüş yapar. Ama bu sorun sürdükçe maalesef olumsuz gelişmeleri de artarak sürebilecektir. 

Sokağa Çıkma Yasağı İlan Edilmeli!
              İşte şimdi neden sokağa çıkma yasağı ilan edilmeli diye ısrar ettiğimi umarım herkes daha iyi anlıyordur! Çünkü virüsün tedavisini bulamazsak, ya da kontrolünü sağlayamazsak, gördüğünüz gibi herkes evine çekiliyor. Tüm üretim-hizmet yerleri mecburen kapanıyor. Hepsi açık olsa dahi, bunlara gidecek insanları göremiyorsunuz.

Bu şekilde her yerin adım adım kapanmasını bekleyeceğimize, Almanya'da olduğu gibi 2 kişiden fazla birarada durmayı yasaklayacağımıza, en başında tüm ülkede, hatta anlaşarak tüm dünya ülkelerinde 15-20 gün sokağa çıkma yasağını aynı anda ilan etseydik, bu sorunu kontrol altına almış ve ülkelerimizi şu an olduğundan çok daha güvenli hale getirmiş olurduk. Bu şekilde bir taşıyıcı bile ortalıkta dolaşıyor olsa, aynı şekilde yaymaya devam ediyor.

Bu vesile ile 65 yaş üstü yaşlılara lütfen evinizden kesinlikle çıkmayın, asıl hedef sizlersiniz derken, yaşı genç, sözde eğitimli diğer birçok kişiye de siz neden çıkıyorsunuz diyorum! Zorunlu bir hal için çıkıp girmenizi anlarım ama, ailece deniz kenarında koşmak, bisiklet sürmek, balık tutmak, güneşli hava bulduk hadi yürüyelim demek yani pes diyorum. Bu kadar mı duyarsızsınız? İlle de başınıza mı gelmesini bekliyorsunuz? Siz de görülmediyse, siz diğer insanlar evine kapanırken bunları yapma ayrıcalığı olan kişiler olarak mı kendinizi görüyorsunuz? Hakikaten cehalet yaşta, eğitimde değilmiş. Yani bunu zaten biliyorduk da, bu kadar gözümüze batmıyordu. Sizler iyi olsanız da, birinin bıraktığı virüse basarak yaptığınız koşuda, bir şekilde dışarı çıkınca virüse temas ederek gittiğiniz her yere taşıyıcılık görevi yaptığınızı düşünemiyor musunuz? 

Umarım virüsün tedavisi hemen bulunur ve tüm bu sorunları en kısa sürede aşarak, yeniden normal hayatlara döneriz. Hatta insanlığımızı unuttuğumuzu, doğayı nasıl yok ettiğimizi, hırslarımızla gereksiz savaşlarla nasıl canlar ve ülkeleri yok ettiğimizi unutmayacak şekilde kendimize de çeki düzen veriririz. Hoş bunları diyorum ama bunların düzeleceğine inanıyor muyum derseniz, cevabımı vermeyeyim diyorum. 

Virüsün yayılma haberleri nedeniyle ABD borsalarında sert düşüşler sürüyor. Bu yüzden biz de haftaya düşük başlayacağız. Borsayı unutmak zorundayız. Hepinize önce sağlık, sonra yeniden kazançlı günler dilerim.

    Saygılarımla
    Aydın Eroğlu
     Stratejist
   Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @_Stratejist_